De zomer in jouw paradijs

We hebben een verplichte online lesdag. Niet eens door corona, maar gelukkig kan iedereen snel schakelen. En het scheelt mij vijf uur reizen. Zo heb ik zelfs nog tijd de meditatie van vorige week te herhalen. Op een bepaald moment in het verhaal verschijnt een oude vriendin. We hebben minder contact dan vroeger, maar ze loopt wel als een rode draad door m'n leven. Waarom ze nu hier verschijnt weet ik nog niet, maar het is altijd een goed teken.

De les autobiografisch schrijven zit weer vol oefeningen. Maak clusters van personen die van invloed waren op belangrijke momenten in je leven. Kies er één. Maak een wolk van gebeurtenissen die je met deze persoon hebt meegemaakt. Kies er één. Beschrijf de gebeurtenis en persoon zo zintuiglijk mogelijk. Doe dat nogmaals, maar nu door de ogen van die persoon.

Voor ik er erg in heb staat opnieuw de naam van deze vriendin op papier en ben ik ineens in de zomer van 2003. Ik logeer met m'n lief in haar huis in Frankrijk en beschrijf de avond dat zij en haar man bij ons op bezoek komen, in hun eigen huis dus. De herinneringen aan die zomer en die periode van m'n leven sudderen nog even door.

De dag is weer zo inspirerend geweest, dat ik na afloop gelijk in de pen klim. Opnieuw een voordeel van online lessen in je woonkamer. In de reflectie op de herinneringen aan m'n vriendin schrijf ik dat ik maar weer eens contact moet zoeken. Boter bij de vis, ik stuur gelijk een appje. 

"Tikkietik, hoe is ie? Je verscheen vanmorgen in m'n kabbala meditatie en speelde de hoofdrol in een oefening autobiografisch schrijven. Ik dacht, even horen hoe het gaat!"

"Hey, wat leuk! Het gaat goed hier, o.a. met mediteren en autobiografisch schrijven :-) Jij verscheen vanochtend ook bij mij tijdens een opruimactie op een oude foto in het huis in Frankrijk."

 ...

Ik wist dat 2022 een bijzonder jaar ging worden, maar zij schudt me wakker: dat IS het al.

Snelkookschrijven

Genoeg theorie, er moet geoefend worden. Om straks onze spirituele autobiografie op te kunnen leveren, gaan we nu aan de slag met schrijftechnieken. Leuk. Maar ik word direct geconfronteerd met m'n grootste valkuil: tijd. Korte stukjes schrijven ben ik wel gewend, alleen, ik ben een trage finetuner, een oppoetser.

Nou, hier worden gelijk de duimschroeven aangedraaid. In belachelijk korte tijd komen grote opdrachten voorbij. Ga terug naar je ouderlijk huis van toen je tien was. Loop er naartoe, ga naar binnen, loop rond in de woonkamer, de keuken en ga door naar je slaapkamer. Beschrijf alles wat je ziet, welke geuren en geluiden komen naar boven, hoe voelt het om daar weer te zijn. Maak een woordenwolk van gebeurtenissen of thema's die bij dat huis en je jeugd horen. Kies een thema en daarbinnen één incident. Beschrijf dat voorval in de tegenwoordige tijd vanuit de ik-persoon. Klaar? Zet er een titel boven. Tot slot, schrijf een positief, opbeurend kaartje namens het huis - dat natuurlijk heeft gezien wat er gebeurde - aan je kind-ik. 

Zalig. Maar elke keer als ze aankondigt dat de tijd bijna voorbij is... laatste zin... zet nu echt een punt... zit ik nog midden in m'n verhaal. En dan heb ik het teruglezen en herschrijven echt achterwegen gelaten! Oh ja, goed idee, de titel als laatste, maar ook daar zijn zoveel keuzes. Tijd is niet zozeer het grootste probleem, het kiezen en beslissen... daar ligt nog wel een thema.

Dan komt de verrassing. We lezen het incident en de kaart aan elkaar voor. En ondanks het snelkookpanproces zie ik niet alleen die ene gebeurtenis weer heel helder voor me, er verschijnt ook een duidelijk beeld van de jonge-ik en hoe die zich heeft ontwikkeld en waarom die nu hier zit. Je hebt dus helemaal niet zoveel woorden of tijd nodig om tot de kern te komen. Dat geeft hoop.

Het wonder van ons geheugen

"Kennen jullie het verhaal van Japie en de bonenstaak?", vraagt onze nieuwe docent. Nee? Hij begint het verhaal van de arme jongen, de toverbonen en de wereld-van-overvloed, die zich bovenin de bonenstaak bevindt, met aanstekelijke verve te vertellen. Volgens hem staat dit Britse volkssprookje symbool voor het spel tussen het aardse leven en het Hogere Ene, waar het in zijn lessen Kabbalah over gaat.

In mij gebeurt ondertussen van alles. Want ja, ik ken dit sprookje, toch? Toen ik als 12-jarige pianoles had, speelde ik uit een studieboek waarin dit verhaal centraal stond. Er wordt in m'n hoofd aan allerlei geheugendraadje gekriebeld en getrokken. In de pauze zoek ik de docent op en begin te vertellen, dat ik ooit een pianoboek had over Japie.
Dan gebeurt er iets wonderlijks. 

Alsof ik voor een grote kast sta, met allemaal kleine laatjes, gaat er heel langzaam, hoe langer ik mezelf hoor vertellen, steeds weer een laatje open. Met daarin een stukje van de herinnering, die de puzzel niet alleen completer maakt, maar ook scherper. Het waren korte oefenstukjes. Er stonden plaatjes bij die je kon inkleuren. Bij het omhoogklimmen van Japie ging de muziek ook steeds hoger. En het vallen van de reus was dus ook een val in de muziek. En er was iets met die koe, zijn ge-moew zat in de muziek. En die harp natuurlijk. Het verhaal stond er ook bij geschreven, dat moet haast wel, want anders had ik het sprookje niet gekend. Oh wacht, er stond volgens mij ook tekst in de muziek, zodat je het als lied kon meezingen... Ja echt, en het was Engels: Jack and the Beanstalk. Goh... zou dat boek nog ergens zijn?

Als ik - in de trein naar huis - afbeeldingen van de cover en bladmuziek terugvind, valt alles op z'n plek en zit ik ineens weer als jong ding achter die piano. Ik voel ook weer dat ik dit echt leuke stukjes vond om te oefenen. En zingen. Al mijmerend mail ik de gevonden schatten naar m'n docent. Zijn antwoord komt snel: "Wat een mooie uitnodiging om de diepere waarde van deze fijne herinnering innerlijk te onderzoeken: wat betekent dit voor je en is hier een link met 'hogere waarden' aan te wijzen?"

Oh ja, ik zit natuurlijk ook nog gewoon op school...

Loslaten en vernieuwen

Eerste les van de nieuwe module: spirituele autobiografie. Beschrijf je levensgeschiedenis langs de mijlpalen, keerpunten en bijzondere gebeurtenissen die hebben bijgedragen aan je spirituele vorming en zingeving. Waarbij we als opwarmer starten met een Socratische dialoog over loslaten en vernieuwen. Oké, de vakantie is voorbij...

Loslaten. Is dat niet hét thema van het leven? We krijgen er allemaal mee te maken, het moeten loslaten van een vriend, geliefde, familielid. Of dat nu door sterfte is of doordat één van beiden besluit een ander pad te lopen. Maar eigenlijk komt alles terug bij het loslaten van ideeën, verwachtingen, vooronderstellingen, veiligheid en ingebeelde controle. Dat je iets of iemand nodig hebt om... ja, om wat eigenlijk. Om iemand te zijn? Om die persoon te zijn die jij denkt dat je bent? Die persoon waarvan jij denkt dat anderen denken dat jij die bent?

Net zo zeker als het loslaten zelf is het feit dat er nadien altijd iets nieuws voor in de plaats zal komen. Je moet immers eerst iets laten vallen om je handen vrij te hebben. Dan is het inspirerend om anderen te horen vertellen hoe leuk ze het vinden als het universum ze uitnodigt om iets of iemand los te laten. Want wát zal het zijn dat je mag gaan ontvangen? Ach ja, zo kun je er ook tegenaan kijken. Spannend en 'onveilig' kan ook gewoon leuk en prikkelend zijn.

En heel soms moet je loslaten om te kunnen worden wie je werkelijk bent.

Off the grid

Tussen kerst en oud-en-nieuw bracht ik de donkere dagen door in m'n vertrouwde Belgische klooster voor een intieme stilteretraite. De kracht van stilte ken ik al wel, maar tot nu heb ik dit altijd ervaren in de warmte en het licht van zomer, genietend van de bloeiende tuinen, in een redelijk groot gezelschap. Nu was alles letterlijk meer naar binnen gericht - wat geen straf is met zo'n bibliotheek - en door de kleinschaligheid veel intenser. Zalig.

Tussen kerst en oud-en-nieuw zond de VPRO een viertal Wintergasten uit. Janine Abbring in gesprek met vier internationale beroemdheden over hun favoriete beeldfragmenten. Ik loop wat achter, maar ben maar eens begonnen met de eerste: Yuval Noah Harari. Zalig.

Harari liet zich interviewen aan de vooravond van zijn jaarlijkse Off the grid stilteretraite. Twee maanden in fysieke en digitale afzondering, twee maanden mediteren, twee maanden in totale stilte. De geest ontgiften. Oeps. Dat hij iedere dag twee uur mediteert vind ik al een hele prestatie. En ik wil ook altijd graag langer blijven na die vijf dagen... maar twee maanden?!

Na een uurtje vertelt Harari over mediteren, naar aanleiding van de heerlijk Disney-film Inside Out, over de Zelf, je emoties, die computer van binnen. Janine vraagt wat al die emoties doen als je mediteert. Die gaan hun gang, zegt Harari. In een paar mooie minuten legt hij uit wat meditatie voor hem betekent en doet. 

Mediteren betekent niet je gedachten proberen te beheersen. Mediteren draait om observeren: wat gebeurt er? Mediteren gaat niet over zo goed mogelijk focussen op je ademhaling zodat je geest stil wordt. Het gaat over je realiseren dat je maar heel weinig controle hebt over je geest en dat je niet echt begrijpt wat daar allemaal gebeurt.

Hoe beter je je geest leert kennen, hoe beter je je zwakheden kent. En de verhalen die je almaar in je hoofd herhaalt. Je persoonlijke mythologie. Als je niet de moeite neemt om jezelf te observeren, dan creëer je al snel een tempel voor jezelf in je hoofd. Inclusief standbeeld.

Mensen denken dat mediteren dient om van dingen af te komen, maar waar het vooral om gaat is jezelf beter leren kennen. Met name dingen van jezelf die je niet aanstaan.

En dat is precies wat ik ieder jaar in dat klooster ervaar en wat me, ondanks alle intense processen, elke keer een rijker en fijner mens maakt. Zalig.