Koffietijd

In plaats van een ommetje door de volkstuinen kiezen we deze tweede helft van de lespauze voor een snelle koffie in de warmte van de uitspanning bij de naastgelegen speeltuin. De serveerster ziet ons twijfelend kiezen tussen de laatste tafeltjes voor het beste plekje. Als ze langskomt voor de bestelling zegt ze dat we ook wel boven mogen gaan zitten hoor. 'Ach nee, we hebben toch niet zoveel tijd en nemen alleen koffie.'

Maar ja, welke. De keuze is reuze. En we willen onszelf wel echt even verwennen. Wat is ook alweer het verschil tussen een caffè latte en een latte macchiato? Maar wat is dan een flat white? En een cortado, dat is toch een espresso met melkschuim? Kan dat eigenlijk ook allemaal met havermelk? Ze doet haar best de verschillen duidelijk te maken. Iets met een enkele of dubbele shot, met of zonder schuim, wel of niet in laagjes en zelfs of het in een beker of glas zit. Maar goed, ze geeft zelf ook wel toe dat de naamsverschillen soms groter zijn dan wat er in je kopje zit.

Uiteindelijk, met wat hulp, komen we tot een wijs besluit en doen onze bestelling. We worden ons pas bewust van de hilariteit van deze hele scène als de serveerster zegt: 'Nou zeiden jullie net dat je maar weinig tijd hebt, maar we zijn inmiddels toch al wel even bezig. Dus eh... moet ik nu harder rennen?'

Over een appel en een boom

Ongemerkt publiceerde ik de vorige keer mijn 1000e scribble. Sorry, misschien had ik er wat ballonnen voor op moeten laten, maar zo gaat dat soms. Je ziet niet alles, of vindt het de moeite van het vermelden of vieren niet waard.

Even onopgemerkt was - tot nu toe - mijn spirituele familiegeschiedenis. Daar ga ik toch maar eens iets langer bij stil staan. Ik doe namelijk een klein onderzoekje voor m'n tentamen ethiek. Er zit wel een mooi verhaal in het leven van m'n grootouders dat ik langs de verschillende ethische modellen kan leggen. Iets over handelen in overeenstemming met je morele overtuigingen, ook al heeft dat grote consequenties. Ik vind het een verhaal van moed, autonomie en bijdragen aan een betere wereld.

Als bijvangst in de gesprekken met nog levende familieleden ontdek ik, in zowel de vrouwelijke als de mannelijke familielijn, een idealistische Orde van Goede Tempeliers, kampeerpartijen in Ommen waar Krishnamurti lezingen gaf, banden met theosofen, vrijmetselaars en rozenkruisers, een healer en een medium. De Tweede Wereldoorlog en de wederopbouw van een hernieuwd leven hebben kennelijk die spiritualiteit wat op een lager pitje gezet, want ik heb er niet veel van gemerkt als kind. Dan is het toch mooi om te voelen hoe ik als nieuwe generatie in een andere tijd die draad weer oppak. Kennelijk kruipt er toch nog wat bloed...

Voor mij een mooi verhaal om te vermelden én om te vieren.
Ter nagedachtenis van, zal ik maar zeggen!

Teveel aan tafel

Ethiek blijkt een onderdeel binnen het filosofisch spectrum dat me boeit en raakt. Ik denk omdat het direct gerelateerd is aan het 'mens zijn'. Of, zoals onze docent het noemt, aan de vraag hoe we als mens goed kunnen mensen in het leven. In wezen is elke ethiek een sociale ethiek, zonder mensen ís er zelfs geen ethiek. En het komt altijd om de hoek op de momenten dat het wringt...

Kijk, daar zit de adder. Ik ben niet zo van het wringen. Ondanks dat ik me verbaal best goed kan uitdrukken, knijpt m'n keel dicht zodra het begint te wringen. M'n lichaam reageert voelbaar en m'n denken maakt overuren. Misschien dat ik het daarom wel lekker vind om denkhandvatten te krijgen om zo'n wringende situatie via verschillende ethische modellen te 'ontleden'. Niet dat ik daar de tijd voor heb in het moment dat het wringen zich voordoet, maar uiteindelijk begint alles met bewustzijn. En dat wordt duidelijk getraind.

Ethische reflectie begint natuurlijk met reflectie op je eigen - vaak onbewuste - horizon. En hoe die betekenis geeft aan wat je doet. Hoe die maakt dat jij de dingen begrijpt en de ander 'verstaat'. Natuurlijk, we hebben allemaal onze eigen bril op en ons eigen referentiekader. Maar ik had hem nog niet zo scherp gevoeld als in een treffend beeld dat de docent schetst:

In ieder gesprek zitten vier mensen aan tafel. Jij en ik. Maar ook de persoon die jij denkt wie ik ben en de persoon die ik denk wie jij bent. Auw. Ja, zo kan het werken. Als je niet bewust bent en teveel gelooft in jouw eigen waarheid. Een goed idee dus om voor ieder gesprek even je bril te poetsen. En maar twee stoelen neer te zetten...

Iemand moet het doen...

De ochtend van onze lesdag is het altijd drukker dan normaal in onze groepsapp. Een enkeling meldt zich af, er is wat reisadvies of vertragingsmeldingen, dat soort dingen. Deze keer meldt een klasgenoot dat ze er door omstandigheden via zoom bij zal zijn. Fijn dat de academie die mogelijkheid biedt, jammer voor de gezelligheid. Ik wens haar fijn weekend, maar vraag ook bezorgd 'wie gaat me nu uitlaten?'

De lunchpauze tussen onze lessen is niet alleen nodig om te schakelen tussen de vakken, maar ook om energie op te doen via voedsel en zuurstof. Voor dat laatste wijken we meestal uit naar een mooi aangelegd volkstuinenpark tegenover het college. Ik moet bekennen dat de huismus in mij zich daarvoor op sleeptouw laat nemen, anders komt het er niet van. En met dit wandelmaatje is dat nooit saai, want zij heeft dan wel net zo'n opmerkzaam oog als ik, maar ziet toch net weer andere dingen. Zoals een eenzaam overgebleven peer aan een herfsttak. Door mij gelijk als 'moedig' bestempeld, waarop een droog 'of hij heeft moeite met loslaten' klinkt. Oh ja, we hebben ook wel dezelfde humor, dus als je de thema's van de lessen mee naar buiten neemt, zijn dit soort dialogen onvermijdelijk.

Na een intensieve ochtend teleologie en utilitarisme sluiten we voldaan onze schriften. Meer uit gewoonte dan uit noodzaak haal ik m'n telefoon weer van de vliegtuigstand, want God behoede dat ik iets heb gemist... Gelijk piept er een bericht van m'n wandelmaatje de groepsapp binnen:

'Wil iemand Astrid even uitlaten?'

Leerzaam Netflixen

En de tweede module is van start. Dit wordt een pittige. We gaan niet alleen op zoek naar onze levensbestemming en sleuteltalenten, maar duiken ook in de wereld van de ethiek. Iets met deontologie en teleologie. Plicht en effect geloof ik, maar vraag het me over vijf weken nog een keer. De docent is in ieder geval een aanstekelijke verhalenverteller, dus mijn aandacht heeft ie!

De leukste verrassing kwam echter van de lijst met 'aanbevolen literatuur'. Want daar noemt hij gewoon de Netflix serie The Good Place van (scenario)schrijver Michael Schur. En laat ik die nu al in flarden gezien hebben. Omdat het steeds bleef bij toevallige meekijkscènes snapte ik er werkelijk niks van. Ze probeerden me de strekking wel eens uit te leggen, maar dan denk je ook al snel 'laat maar'. Maar toch. Tijdens het laatste seizoen bleef ik steeds vaker zitten en werd ik geraakt door de diepere lagen over wanneer ben je een 'goed mens', wanneer ben je goed genoeg en wanneer is het leven zinvol. En volbracht.

Deze module geeft me dus een perfect excuus om de hele serie nog eens te bekijken. En om dit keer van begin tot eind te blijven zitten. Geweldig. Met in seizoen 2 al een heerlijke monoloog van ethische filosofieprofessor, wanneer hij heeft ontdekt dat het 'puntensysteem', dat ieders goede en slechte daden bijhoudt, niet meer past bij de complexe wereld waarin we leven en niemand ooit nog genoeg punten zal scoren om in The Good Place te komen na diens dood:

"In grote lijn zijn er drie theorieën over hoe je 'goed' moet leven. Aristotels' deugdethiek geloofde in bepaalde deugden van geest en karakter, zoals moed en gulheid. Je moet proberen je te ontwikkelen volgens deze deugden. In de gevolgenethiek komt de basis voor het beoordelen van goed of slecht voort uit de gevolgen van een actie. Hoeveel nut of goeds kwam eruit, tegenover hoeveel pijn of slechts. Volgens de deontologie zijn er strenge regels en plichten voor iedereen, zodat de samenleving functioneert. Ethisch zijn is gewoon deze plichten nakomen en die regels volgen.

Maar de échte zin van het leven, het ethische systeem dat je moet volgen, is nihilisme. De wereld is leeg. Niks heeft zin en je gaat gewoon dood. Dus doe maar wat!"

Gelukkig hebben we na de lunch Zingeving & levensbestemming. Anders ga ik zo 'leeg' naar huis om maar wat te doen.

Living Alone

Als ik - na het wegzwemmen van een week vermoeidheid en emoties - de kleedkamer in stap, val ik midden in een gesprek van twee dames in de ruimte ernaast. Aan de leeftijd van hun stemmen te horen komen ze uit het grijze dobberbad.

"Nou, een beetje uitgaan enzo, leuke avondjes op stap."

"Gewoon gezellig, zeg maar."

"Ja, een lat relatie."

"Dat is met seks!"

"Nee nee, lat, living alone together."

"Nee, het is living apárt together. Dan ben je wel samen."

Ze mompelen nog een beetje door wat ik niet helemaal meekrijg, want mijn gezicht heb ik inmiddels in de handdoek gedrukt van de pret.

"Ja, maar dat is wel met seks," klinkt het ineens weer resoluut.

"Oh... dan is het vriendschap."

Waarvan akte.

Zwemmers onder elkaar

Voor het 50+ onderhoud van m'n lichaam ben ik dit seizoen weer begonnen met zwemmen. Een verrassend verfrissende start van de dag, moet ik zeggen. Tegen alle patronen in stap ik warm uit bed m'n Speedo in en de donkere, koude straat op. Heel grappig hoe de wereld gedurende een paar baantjes trekken transformeert van slapend naar ochtendspits. 

Het sportbad is ingedeeld in vier delen. Oplopend van eerste versnelling - grijs, teutend en meer dobberend dan zwemmend - naar vierde versnelling. Daar waar de borstcrawl domineert en er hulpstukken gebruikt worden voor extra trainingseffect. Nou, deze 50+ trekt zich in de derde versnelling lekker op aan die speedo's. Er zit toch meer 'waterman' in me dan ik tot nu toe in m'n horoscoop heb ontdekt.

Nadat de eerste golf zwemmers het bad alweer verlaten heeft, staan er ineens twee nieuwe mannen in mijn baan. De een met het postuur van Harry Potters Hagrid en de ander meer Bassie dan Adriaan. Terwijl zij nog even bijkletsen, tik ik tussen hun lijven in de muur aan, geef ze een goedemorgen en keer weer om. Als ik voor de vierde keer hun babbelbox onderbreek, vind ik het wel mooi geweest. 'Oké, wat gaan we doen', zeg ik uitnodigend. Hagrid moet er zelf ook wel om lachen. 'Ja, zwemmen', zegt ie. 'Goedzo, ik doe het voor' en duw mezelf weer als een 50+ speer van de kant.

Twee banen later zit mijn ritje er eigenlijk wel op en mag ik even tegen de kant uitpuffen. Met mezelf afwegend of ik er nog wat banen uit zal persen, komt Hagrid langzaam dichterbij. 'Oké wat gaan we doen', klinkt het vrolijk. Nou eh... een koekje van eigen deeg opeten, dat gaan we doen!

Shit happens

Eindelijk weer met de trein naar school. Dat is er door omstandigheden nog niet van gekomen dit jaar. Het is nog vroeg, de trein bijna leeg. Lekker helemaal achterin, stilte coupé, boek op schoot. In Almelo komen twee mannen met hond binnen, stinkend naar drank en te lang zonder wasmachine. Omdat de trein hier ophoudt, gaan ze naast mij zitten. Beetje vervelend, maar ook zij hebben recht op een plek. De hond wordt het allemaal teveel en voordat we er erg in hebben heeft ze een enorme keutel in het gangpad gelegd.

Nu wordt het toch wel een beetje heel erg vervelend. Dat vinden de twee mannen ook. De oudste moppert tegen de hond en stamelt excuses. Dat het haar eerste treinreis is en dat ze zenuwachtig is. Hij haalt snel een poepzakje uit z'n tas en begint de boel op te ruimen. Dat valt nog niet mee, maar twee zakjes en veel wc-papier later is de vloer wel schoon. De stank trekt echter maar langzaam weg. In Deventer gooit de jongste snel de zakjes weg op het perron en ze trekken zich de rest van de reis terug op het balkon van de trein. Wetend dat de buitenwereld niet alleen hen, maar nu ook hun hond, liever kwijt dan rijk is. Ze schamen zich en ondanks alles heb ik met ze te doen.

In Apeldoorn loopt de trein bomvol. Een tiptop verzorgde, grijze dame komt snel naast me zitten. Ik vraag of er iets is gebeurd, want waar komen al die mensen ineens vandaan. Geen idee, zegt ze, maar de hele wereld gaat toch wel ten onder. Dat kan ook niet anders na 10 jaar Rutte, je ziet nu de gevolgen van die jaren overal om je heen, nietwaar. Oké... de toon is gezet, maar hier heb ik niet zoveel zin in.

Er volgt een mededeling van de conducteur. De trein is te vol. Uit veiligheidsoverwegingen kunnen we zo niet gaan rijden. Tussen de regels door zegt ze eigenlijk 'wie geen haast heeft, verlaat deze trein en pak de volgende'. Onze coupé staat er nog redelijk ordelijk bij en zoals verwacht beweegt niemand. De oproep wordt herhaald, we zijn te zwaar beladen. De nette dame trekt ineens een jonge vrouw in het gangpad aan haar mouw en zegt 'u moet eruit'. Pardon? Of zij bij haar opvoedkundige actie bewust koos voor de gesluierde moslima in plaats van de jongeman, die zelfs dichter bij haar en de deur staat, zal ik nooit weten. Maar mij is wel duidelijk: zij schaamt zich nergens voor. De blik in haar ogen als de moslima in Amersfoort mijn plaats inneemt, is echt goud waard. Karma!

Na een lange maar vruchtbare intervisiedag wacht ik op het perron weer op m'n trein naar huis. Blij dat ik zit, lekker voorin, stilte coupé, warme chocolademelk in de hand. Na een tijdje echter komt alles van die bizarre heenweg weer terug. Inclusief de stank. Ik weet dat ik gevoelig ben voor geuren, maar ik heb nu toch wel genoeg frisse lucht en afleiding gehad? Of dit zal toch niet...

Met dank aan de ns-app ontdek ik dat ik inderdaad in precies hetzelfde treinstel zit als die ochtend. Zelfde nummer, zelfde gangpad, zelfde restanten van een bange hond. Ach ja, ik moest voorbeelden van synchroniciteit verzamelen voor m'n werkstuk. Bedankt, Universum.

Betekenis zien

Voor de module Grenservaringen moeten we een stuk schrijven over één van de onderwerpen die voorbij is gekomen. Iets waar je veel mee hebt, misschien wel uit (eigen) ervaring, iets waar je meer over wilt weten of waar je in je werk of leven wat mee wilt. Van alle buiten-motorische of buiten-zintuigelijke ervaringen die we hebben behandeld, ga ik het meest aan bij synchroniciteit. Oftewel: betekenisvol toeval. Want daar zit naar mijn idee het leven vol mee. Tenminste, als je het wilt zien en als je er betekenis aan wilt geven. En dat kan en wil ik.

Terwijl ik van binnen langzaam vorm geef aan het wat en hoe van de opdracht, terwijl ik boeken verzamel om te betrekken in m'n voorwerk, terwijl in m'n geheugen steeds meer laatjes met voorbeelden open gaan, komt een collega bijna buiten adem het kantoor binnen. Die moet even haar verhaal kwijt, want 'wat me nú toch is overkomen...'

"Ik parkeerde vanmorgen de auto daar honderd meter verderop en vond midden op de parkeerplaats een bankpas. Ik heb nog gegoogeld op de naam, maar dat leverde zo snel niks op. Ik denk 'ik stop hem zolang maar even in m'n zak en maak er later wel werk van om de eigenaar op te sporen.' Ben ik net bezig op de jeugdafdeling om alles in te richten voor de Kinderboekenweek, komt er een meneer recht op me aflopen en vraagt: "Is hier ook een bankpas gevonden?" Ik zeg een beetje weifelend dat ik toevallig wel net ergens buiten een pas heb gevonden. Dus ik vraag naar z'n naam, blijkt dat de eigenaar van het bankpasje dat ik in m'n zak heb zitten. Dat geloof je toch niet?!"

Afijn, de introductie van m'n werkstuk ligt dus gewoon op straat. Of eigenlijk op kantoor, want toen m'n collega dit vertelde stond ik 'toevallig' bij háár werkplek. Bedankt, Universum!

Over ik en de ander

De module existentiefilosofie is alweer ten einde. En opnieuw ontdek ik dat Astrid en filosofie niet echt een gelukkig huwelijk is. Ik stel graag vragen hoor, daar niet van, maar mijn denken schiet gewoon automatisch naar de psychologische kant van het 'probleem'. Karl Jaspers komt ook met een mogelijke verklaring door zijn definitie van filosofie als 'een zinvol denken zonder resultaat'. Want Astrid houdt erg van dingen afronden, of toch in ieder geval tot een soort conclusie komen. Maar goed, zingeving is natuurlijk belangrijk binnen deze opleiding, dus ik geef me over aan het gedachtengoed van de vier grote existentiefilosofen.

Ondanks hun verschillen valt me ook een belangrijke gemene deler op als het gaat over betekenis en zingeving, namelijk vrijheid, vrij zijn, de vrije wil. En ineens zie ik in dat verband citaten waar ik wél op aan kan haken. Zo zegt Nietzsche: "Om als echt mens te leven, moet je je losmaken van de kudde en een solitair dier worden." Voor hem is de vrije geest direct verbonden met de noodzaak om alleen te kunnen staan en zijn mensen in de eerste plaats individuen.

Nou, daarover kom ik bij zijn existentiebroeders toch wat andere gedachten tegen. Zo zegt Kierkegaard: "Vrij zijn is jezelf begrijpen in verhouding tot de ander, op zo'n manier dat je jezelf begrijpt in wat je tegen de ander zegt, op het moment dat je die ander probeert te begrijpen." Kijk, hier gebeurt iets waar ik warm van word: de verhouding van ik tot de ander en wat die ons beiden brengt, bijvoorbeeld innerlijke vrijheid.

Jaspers gaat daarop door en zegt: "De mens kan vooral in liefdevolle toewijding aan anderen, in de existentiële communicatie, de kans grijpen tot het zichzelf zijn." Sartre vat het nog even mooi samen met: "Elke poging om de waarheid te ontdekken over jezelf loopt via de ander. De ander is onmisbaar voor mijn existentie en voor de kennis die ik van mezelf heb. De ontdekking van mijn innerlijkheid betekent tegelijkertijd de ontdekking van de ander."

Ik weet, ik kan echt heel rationeel bezig zijn met mezelf en het leven proberen te begrijpen, maar ik voel ook dat dat pas echt invulling en betekenis krijgt in relatie met een ander. We zijn misschien allemaal individuele, authentieke, unieke mensen, maar we zijn ook - over alle grenzen van tijd en ruimte heen - als zielen met elkaar verbonden. Dus hebben we elkaar nodig om onszelf als heel te ervaren.

Hoogleraar geestelijke verzorging Martin Walton zei zelfs in een interview: "De zin van het leven is dat anderen het met mij willen delen." En als geestelijk begeleider is dat volgens mij de rol die je voor even mag innemen in het leven van een ander: de vrijheid en veiligheid bieden om te ontdekken hoe je je verhoudt tot een situatie en daarmee tot jezelf. Hoe mooi is het als ik in die rol ook telkens iets over mezelf mag leren!

Ik kies dus ik ben

Qua existentie zijn we inmiddels bij Sartre aangeland. Hij had nogal uitgesproken ideeën waar het gaat om kiezen, vrijheid en moraal. De docent haalt een beroemd voorbeeld aan van een student die zich bij Sartre had gemeld met een groot dilemma. Iets met kiezen voor z'n moeder of z'n land in het licht van de Tweede Wereldoorlog. We filosoferen wat over de casus, tot een klasgenoot opmerkt dat die student natuurlijk had kunnen weten wat voor soort antwoord hij zou krijgen. Hij was niet voor niets naar Sartre gegaan.

Ja natuurlijk. En herkenbaar. Deze week nog werd ik gebeld door een vriendin. Er speelde iets, ze voelde zich onderdeel van de situatie, want ze wist meer en nu wist ze niet wat ze moest doen. Dus ze begon te praten. En ik deed waarvoor ze me belde: luisteren, samenvatten en doorvragen naar wat er achter haar emoties, gedachten en aannames zit. Al pratend tegen mij, en reagerend op mijn vragen en opmerkingen, kwam ze zelf tot een passende eerstvolgende stap.

Ik merkte wel dat ik soms een beetje snel door de bocht was gegaan met haar. Dus ik bood nog even een opening om het te heroverwegen. 'Ja sorry hoor', zeg ik, 'maar dit is wat je krijgt als je mij belt. Je kunt ook die andere vriendin nog even bellen, dan krijg je een ander gesprek.' 'Ja, nee,' zegt ze direct, 'dan krijg ik een antwoord waar ik toch niks mee kan.'

Ik schiet onbedoeld in de lach. Gewoon om de herkenbaarheid van hoe het werkt, met raadvragen en met onze vriendschap. En de casus van deze filosofieles laat dat opnieuw zien. Dus, de volgende keer dat je besluit iemand om advies te vragen, kijk niet naar je probleem, maar kijk naar degene die je wilt gaan bellen. In die keuze ligt mogelijk het antwoord op je probleem, dat je diep van binnen eigenlijk al weet.

Meebuigen met het lot

Leerjaar 2, Module 1. We zijn begonnen. En het is een zware start, ik kan niet anders zeggen. Druk met m'n werk en een dieper voelbare werkdruk. De ene enkel nog altijd gezwollen en stram. De andere voet nu met een gebutste nagel, omdat ik iets zwaars op m'n teen liet vallen. Wegens treingedoe voor het eerst met de auto naar school, blijkt halverwege dat ik flink moet omrijden omdat de snelweg 'dicht' is. En dan zijn de vakken van deze module ook nog eens pittig: grenservaringen en existentiefilosofie. Goedemorgen.

Kierkegaard leert ons over de angst voor de mogelijkheid van een vrije keuze en het settelen in leegheid om die angst te ontlopen. Nietzsche vertelt ons dat je pas werkelijk vrij bent als je de angst en wanhoop over de zinloosheid van je bestaan overwint. Terwijl ik de docent hoor praten over 'de duizeling van de vrijheid' en 'de liefde voor je levenslot', duizelt het mij vooral omdat ik nog geen houvast heb gevonden in deze filosofische draaimolen.

Die grenservaringen liggen dichter bij mijn belevingswereld. Ik heb zelf geen bewuste paragnostische ervaringen gehad, alhoewel... Maar enige synchroniciteit is mij echt niet vreemd. Het is vooral interessant om te horen welke wetenschappelijk onderzoeken er allemaal zijn gedaan naar dit soort exeptional human experiences, en vooral hoe vervolgens weer op de uitkomsten is gereageerd door sceptici. Meten is weten in de wetenschap, behalve als je het niet kunt verklaren.

Mijn eigen grenservaring speelt zich op dit moment vooral af tussen werk en studie, hoofd en hart, leven en geleefd worden. Waarbij gelijk mijn angst voor de mogelijkheid van een vrije keuze op de proef wordt gesteld. Als kers op de taart blijkt bij thuiskomst dat er iemand zijn eigen mogelijkheid van een vrije wil heeft gebruikt om de buigbare grenzen van mijn parkeerbeugel te onderzoeken. Krachten nog moeite zijn bespaard om zijn auto te kunnen settelen in de leegheid achter de grens van deze beugel.

Nou ja, ik geef toe, parkeerkaartjes zijn ook duizelingwekkend duur tegenwoordig.

Gezelligheid boven alles

Tijdens de terugreis stop ik op de meest inspiratieloze tank-plas-vreetplek vlak voor de Nederlandse grens. Alles is er druk en vies, maar pauzeren moet na twee uur rijden, het is etenstijd en tanken kan hier nog goedkoop. Ik denk het systeem slim af te zijn deze keer: eerst plassen en dan de toegangsticket inleveren bij het afrekenen van m'n etenswaar. Maar ik raak in de war. Er staat niks op het toiletticket en ze slingeren echt overal. Zou dat systeem hier niet gelden? Ik manoeuvreer me - zo min mogelijk aanrakend - tussen schappen vreetvoer, vrachtwagenchauffeurs en jengelende gezinnetjes door.

Het meisje achter de kassa is representatief voor de treurigheid van deze tent. Ik vraag haar om een saucijzenbroodje. 'Dat mag u zelf pakken', zegt ze en wijst naar de warmhoudcabine die gevuld is met vele soorten broodjes zonder naamkaartje. Wat is wat? Ik kies dan maar wat er het smakelijkst uitziet. Ze zet een beker theewater voor me neer die serieus half gevuld is. 'Wat een klein bakkie!', floept er spontaan uit. 'Wilt u meer?', vraagt ze, alsof dat een extra service is. Na mijn 'ja graag' vult ze hem tot de rand toe bij. Dat was dus niet zo moeilijk, toch?

Nog verbaast over wat er allemaal gebeurt, herinner ik me na het afrekenen het toiletkaartje, dat ik al die tijd zichtbaar in m'n hand had. 'Kan ik dat hier inleveren of doen jullie daar niet aan?', vraag ik. 'Jawel, maar het is nu al betaald. Volgende keer dan maar', zegt ze schouderophalend. Tuurlijk. Ik geef me maar over aan m'n 'diner' en ontdek bij de eerste hap dat ik een kaasbroodje heb gepakt. Kijk, ik kan echt begrijpen dat je een hekel hebt aan deze baan, maar dat hoef je toch niet op mij af te reageren?!

Terwijl ik het wonder van een doorgangsplek als deze overpeins rolt een moslim tussen twee auto's een kleedje uit en begint z'n gebedsritueel. En gelijk heeft ie. Geloof boven alles, zelfs hier.

De perfecte non-logica

Mijn grootste meehelpklus in het klooster waar ik deze zomer verbleef was me op het lijf geschreven: "Wil je de bibliotheek opruimen?" Maar natuurlijk, lieve Sophie, hoe wil je het hebben? Simpel: literatuur weer bij elkaar en op alfabet. Frans en Engels apart. De rest op genre: muziek, kunst, natuur, koken, economie, filosofie, religie... En de grote leestafel graag opnieuw inrichten, en weer precies in het midden zetten, want er klopt iets niet... 

Zalig, zo mag ik het horen. Het bleek allemaal nog niet zo simpel, maar gelukkig was die grove indeling al gemaakt. Alleen, als je eenmaal gaat schuiven, schuift alles mee. En dan moet je door! Maar het is gelukt. Sophie blij, bibliotheek weer in balans en gasten voelen het meteen als ze binnenkomen. Het klopt hier.

Een tijd geleden heb ik m'n eigen bescheiden boekenkast op kleur ingericht. Heel grappig, leuk effect, maar uiteindelijk onhandig. Nieuwe boeken zijn altijd een probleem, kleuren zijn soms ondefinieerbaar. Ik had me voorgenomen deze zomer weer naar een ander systeem te gaan. Maar welk dan?

Terwijl ik met deze kloosterbibliotheek bezig was verscheen er een artikel in DeMorgen met de treffende teaser: Hoe je boekenkast te ordenen: 'Volgens een eigen logica en dan niet dementeren'. Vier Vlaamse boekenwurmen vertellen over hun kastorde. Leest u even mee?

De actrice heeft hetzelfde probleem als ik. Het leek haar leuk de boeken op kleur in te delen, maar tijdens het opsplitsen van de collectie ging het mis. "Ik heb bijvoorbeeld een paar boeken van Umberto Eco. Toen ik de groene Eco en de gele Eco elk op een verschillende stapel moest leggen, ging het knetteren in mijn hoofd."

De auteur brengt orde in haar chaos door allerhande systemen tegelijk te hanteren. Een mengeling van fictie en non-fictie en daarbinnen verschillende categorieën. Plus eigen categorieën, zoals de kleppers, voor de grote namen uit boekenland. "Je moet wel dood zijn, daar wijk ik niet van af, ook al leidt dat soms tot harde keuzes: iemand zoals Alice Munro behoort voor mij absoluut tot die kleppers, maar zolang ze nog leeft, kan ik haar boeken niet in die categorie zetten."

De wetenschapsfilosoof drukt de hoop van boekenliefhebbers naar het perfecte klasseringssysteem meteen de kop in. "Zo'n systeem bestaat niet. Wat je ook bedenkt, vroeg of laat loopt het fout." Ook hij is verschillende systemen door elkaar gaan gebruiken. "Geen kat die er nog z'n jongen in vindt, behalve ik. Het enige wat ik nu niet moet doen, is dement worden."

De radiomaker snapt dat de indeling van je boekenkast een van de grote levensvragen is en hij weet dat het perfecte systeem wél bestaat. "Bibliotheken bestaan al honderden jaren. Mensen die veel slimmer zijn dan ik hebben het perfecte systeem uitgedokterd om die logisch in te richten. Dat gewoon naar je thuisbibliotheek kopiëren is het slimste wat je kan doen."

Dus.

Afijn, terug naar m'n eigen bibliotheekje. Ik kies dit keer maar gewoon voor de allersimpelste basis: het alfabet. Plus een aparte sectie... voor de nieuwe boeken. Denk ik.

Stilvallen

Op de laatste ochtend van m'n meehelpweek, voordat ik 's avonds de stilte weer in duik, stort ik me nog op een zinvol klusje. Helaas stort ik me daarbij ook van een afstap af. Dankzij m'n overgave aan het vallen én de zachte stapel gordijnen die ik vastheb, weet ik de schade te beperken tot een flinke verzwikking. Ironisch, want het kwam juist door die gordijnen dat ik de afstap niet zag. Maar goed. Tot zover dus mijn bijdrage aan nog even dit en snel nog even dat. Vanaf dan is het vooral goed aanvoelen wat ik beter wel en niet kan doen en hopen dat er toch niet iets gescheurd is.

De stilte die daarop volgt krijgt hiermee ook een nieuwe lading. Anders zitten. Behoedzaam lopen. M'n enkel een boomstam, m'n voet een ballon in regenboogkleuren. Maar op de tweede ochtend eindelijk ontspanning als ik voel dat de zwelling af- en de flexibiliteit toeneemt. Helemaal als ik de zwachtel weet te vervangen door een sexy brace. Die ga ik nog wel even nodig hebben!

Oké bokkenpootje, nu kan het zitten en zakken dus echt beginnen. En dan? Dan merk ik dat het maar niet stil en rustig wordt van binnen. Het verhaal dat altijd op de voorgrond stond, is er niet meer. Het verhaal dat op de achtergrond mee sudderde, is drooggekookt. Dus wat te doen met... niks? Hoe nieuw en onwennig is het als er geen afleiding is om de stilte mee te vullen. Die blijkt zich dan vast te klampen aan... innerlijk lawaai.

Werd het toch weer een interessante retraite. Kennelijk was het nodig even echt stil te vallen. Of, zoals een reisgenoot treffend verwoorde na afloop: 'je stapt nooit twee maal in dezelfde stilte.'

Naschrift voor de meelevende lezer: pootje herstelt keurig, maar neemt er de tijd voor.

Taalvirtuoos

Een week voordat m'n jaarlijkse stilte-reset-retraite begint ben ik al in dat bijzondere Rosario. Om in en om het klooster te helpen waar nodig, voor onderhoud of gasten. Mijn zinvolle bijdrage aan het voortbestaan van deze plek. En als bonus leer ik zo niet alleen meer over het B&B-leven, maar leer ik ook de dochter des huizes beter kennen: een 15-jarig lief bijdehandje. Met de voorbijtrekkende gasten gaat het al snel over taal. Want zoals dat altijd gaat tussen Vlamingen en Nederlanders; binnen de minuut ben je woorden uit de spreektaal aan het vergelijken, of toelachen. Of gewoon aan het uitleggen, omdat je elkaar anders misverstaat.

Zo leerde één van de gasten mij dat Vlamingen nu ook allemaal het woord 'leuk' gebruiken. Echt Nederlands, dat zeiden ze vroeger nooit. Maar ja, sinds Facebook en sinds die Like-knop overal, die ook in het Vlaamstalige gebied als vind-ik-leuk wordt vertaald, noemen ze alles in Vlaanderen nu ook 'leuk'. Amai, daar had ik nooit bij stilgestaan. Dat door de taal binnen een sociaal platform de spreektaal van een heel gebied of land wordt beïnvloed. Het is wat. Ondertussen wissel ik met de Bijdehante wat spreekwoorden en gezegden uit. Zo leer ik haar dat we met 'de koek is op' bedoelen dat het maximale is bereikt. Dat kan gaan over je geduld of je begrip, maar dat we het meestal gebruiken in de context van geld.

Een tijdje later valt haar oog op mijn theeglas waar ik het gebruikelijke naamstickertje op heb geplakt. 'Waarom schrijf je er alleen As op?', vraagt ze. 

'Ach ja, voor mij is dat genoeg. En ik ben gewoon lui. Het gaat er toch vooral om dat de ander weet dat dit niet zijn glas is. Wat dat betreft had ik er ook zoiets als m'n pincode op kunnen zetten.'

'Dan is de koek wel snel op', zegt ze zonder blikken of blozen.

Zo fijn als een les snel wordt opgepikt.

Vakantie voorpret

Mijn vaste kapster kent niet alleen m'n haar van alle kanten, maar inmiddels ook mij als mens. En ze kent haar collega's, dus deze keer laat ze het inzetten van de highlights in vertrouwen aan twee andere dames over terwijl ze naast ons een klant knipt en föhnt. Dat betekent wel dat ik sommige vanzelfsprekende gesprekken met wat achterstand begin.

Dus als dame 1 me naar m'n vakantieplannen vraagt, overweeg ik even of en hoe ik de waarheid zal aanvliegen. Maar goed, uiteindelijk kan ieder onderwerp een leuk gesprek opleveren. Ik besluit in de arena te stappen. Voor het gemak laat ik toch die 'stilte' nog maar even achterweg als ik antwoord:

"Ik ga op retraite."

"Wat ga je doen?"

"Retraite", probeer ik nog een keer.

"Wát?", klinkt het inmiddels een beetje bezorgd.

"RE - TRAI - TE", roep ik meermaals en steeds luider, in een poging boven het lawaai uit te komen.

"Ik versta het echt niet", zegt ze, "weet jij wat ze bedoelt?", roept ze in groeiende wanhoop naar m'n vaste kapster.

"Ja, met stilte enzo", helpt ze haar collega, "dan mag je een week niet praten."

"Niet praten? Waarom niet! En hoe noem je dat?"

"Retraite", zeg ik inmiddels lachend, omdat ik wel kan raden hoe dit gesprek gaat verlopen.

"Dat woord ken ik echt niet, ik dacht dat je zei op de trekker!"

 Oh zalig. We maken zo snel fouten.

[foto]

Overgave

Zoals alleen een poes dat kan. 

Nieuwsgierig, als ik drie bankjes verderop ga zitten, komt ze toch even buurten. Eerst alleen een staart langs m'n benen, dan een paar kopjes. Ze kruipt ook op de bank, maar zit eerst een tijdje op de uiterste hoek. Met de rug naar me toe. 

Dan stapt ze over me heen naar de andere hoek. Quasi ongeïnteresseerd kroelend met het hout. Dan voorzichtig voelend hoe ik aai. Na nog een keer heen en weer drentelen wint de rechterkant en theemutst ze onder m'n kriebelende vingers. Langzaam gaat ze liggen... en ontspant. Haar gespin voelt als een hartslag. Ik ben goedgekeurd.

Aanslag overleefd

Na een knusse bijkletslunch met m'n jeugdvriendin nemen we voor m'n flat afscheid als er ineens iets tussen ons door schiet en mij hard op een knokkel raakt. We schrikken allebei van de flits en van mijn pijnkreet. Ik denk eerst een stuk glas te zien liggen, maar herken er dan een ijsblokje in. What the f*ck...?!

We kijken instinctief naar boven, waar wel wat ramen open staan, maar ja, geen grinnikend gezicht natuurlijk. Zij vertelt dat ze ook bijna door een fantablikje was geraakt toen ze op mij stond te wachten. En ik zie daarna nog zeker drie andere ijsblokjes naar beneden komen, maar ben telkens te laat met omhoog kijken. M'n knokkel is inmiddels blauw en dik en hij bloedt een beetje. "Ja", zegt de ijscoboer waar ik een troostbolletje haal, "ijs is een geweldig moordwapen. Het smelt gewoon weg."

Eenmaal binnen hoor ik kleine plofgeluidjes op straat en twee verdiepingen onder mij zie ik een arm de moordwapens naar buiten gooien. Betrapt! Als de voordeur opent kijk ik in de ogen van twee schuldbewuste, Hollandse knaapjes. Leeftijd klaar-voor-de-middelbare-school en alleen thuis.

"Ik zie dat jullie ijsblokjes naar buiten gooien."

"Eh, ja."

"Wat denk je dat er gebeurt als je iemand raakt?"

"Dat doet pijn."

"Ja, dat doet pijn. Mij bijvoorbeeld."

"Oh! Eh, hebben we ú geraakt?"

"Ja, op de knokkel van m'n hand. En die doet nu heel erg pijn en hij wordt dik en hij bloedt."

"Oh, oh, eh, sorry, sorry, eh, heeft u misschien iets nodig...?"

"Nou, waar je mij het meest mee helpt is dat jullie stoppen met ijsblokjes uit het raam te gooien. Als die op je hoofd komen, heb je een gat in je hoofd."

"Ja, eh, sorry mevrouw, we zullen het niet meer doen, sorry."

Dat kinderen zich vervelen en kattenkwaad uithalen is van alle tijden. En ach, een beetje ijs van 10 meter hoog is toch grappig en onschuldig? Nee dus, dat doet echt zeer. Wel mooi om te zien wat er bij de 'daders' gebeurt als de anonimiteit verdwijnt. Ze weten dat ze iemand kunnen raken en dat dat pijn doet. Maar als dat dan lukt, en die iemand blijkt een gezicht te hebben en vertelt hoe het voelt, dan was het toch niet helemaal de bedoeling.

De schat.
Heeft u misschien iets nodig?
Ja, een beetje ijs, tegen de zwelling...

Ontwikkeling

De - vernieuwde - Academie voor Geesteswetenschappen bestond in februari vijf jaar. Het jubileumfeestje was even uitgesteld, maar gister werd er geproost. Een ochtend vol creatieve ont-moeting en 's middag een workshop stembevrijding onder de bezielde leiding van Jan Kortie. Gezellig.

Bij binnenkomst mocht je gelijk aan de bak. Op de foto met een zelfgekozen handgebaar voor de bezoekerscollage, vergezeld met vele excuses over de slechte kwaliteit van de Polaroids. Het is ook maar voor de fun. Als Polaroid-kind ken ik het proces, maar ben toch verrast als er een volkomen witte foto uit het apparaat komt. Zo wit heb ik ze nog nooit gezien.

'Ik ben nog helemaal blanco', mompel ik verdrietig. 'Ja, ontwikkelen doen we hier!', klinkt het achter me. De metaforen liggen gewoon op straat, zalig.

Een tas vol aandacht

De slotdag. In kleine groepjes wordt nagepraat over het eerste jaar, met de portfolio's in de hand. Er gaat een kleine borrel zijn. Onbewust zijn er mooie jurkjes aangetrokken. De gesprekken zijn liefdevol en kwetsbaar. Heeft dit jaar, deze studie, jouw wereld veranderd? Ik denk het wel ja, en ik deel m'n verhaal over de ontmoetingen met daklozen. Ben je opener en meer 'wakker' geworden misschien? Kennelijk ja. Of we al een vorm voor ons zien als het gaat om de toekomst en het geestelijk begeleiden? Nou, niet precies, maar het gebruik van taal en muziek lijkt voor mij wel een logische vorm ja. Het is mooi om ieders proces te zien ontvouwen.

Dat we daarnaast ook gewoon een hele leuke, gezellige, aandachtige en kleurrijke klas zijn geworden, blijkt wel als we onze beide studiebegeleiders in het zonnetje zetten met kadoos en een afscheidslied. Maar meer nog als ikzelf ineens een grote tas met door iedereen verzamelde kleine kadootjes ontvang. Voor al m'n geven van dit jaar, voor de kleine dingen die ik zag en deed. Nou, deze zag ik even niet aankomen.

...

Dit is dus wat er gebeurt als je omgeving maakt dat je het beste van jezelf in het Licht kunt zetten. En die glimlach van dankbaarheid krijg ik voorlopig niet van m'n gezicht. 

Fijne vakantie allemaal en tot in september!

Een mystieke weg

Het eerste studiejaar zit er bijna op. Tien scripties geschreven en een portfolio ter afsluiting. Ziel en zaligheid binnenstebuiten gekeerd en de spiegel glanst van het reflecteren. Dat deze nieuwe weg iets van binnen doet, is voelbaar. Maar dat er ook al zichtbaar iets van buiten zou gebeuren, had ik nog niet verwacht. Toch was er laatst zo'n moment dat ik het universum aankeek en stilletjes vroeg: 'Oké, welke boodschap mag ik horen?'

Uw naam is Astrid? Oh, van Lindgren!
Een paar maanden geleden ontmoette ik in de binnenstad een dakloos koppel. Hij een beetje doorleeft en met gitaar. Zij een vrolijk ding, dat mensen aansprak om wat geld voor hun reis en bedankte voor alles wat ze kreeg, ook al was dat alleen een glimlach of afwijzing Er was iets met hen wat maakte dat ik bleef staan voor een praatje. Toen ik ze na dagen uitgeput ergens zag schuilen, ben ik er met wat eten naast gaan zitten. 'Vertel eens, wat is jullie verhaal?'

Ik vind het bijzonder dat je, door gewoon geïnteresseerd te zijn, in korte tijd iemands leven tevoorschijn kunt luisteren. Om te horen hoe één traumatische gebeurtenis kan zorgen dat je in een spiraal van onhandige keuzes en verkeerde kringen terecht komt. Hun cirkel kan ik niet doorbreken, maar met m'n aandacht en een doos aardbeien of kopje koffie op z'n tijd waren ze net zo blij. Wat me het meest raakte, was dat zij altijd eerst mij iets aanbood als voorbijgangers ze wat eten toestopten. Wie niet kan delen, zal nooit vermenigvuldigen. We hebben een paar leuke ontmoetingen gehad en plots waren ze weg. Verder met hun reis.

Waarom ik dat vroeg? U zag er lief uit.
Kort geleden zat ik op een bankje in het park te lezen toen een mannenstem ineens vroeg: 'Gelooft u in God?' Met de verwachting Jehova's getuigen te zien staan, keek ik op en in het gezicht van een beetje verlopen jongeman. Naast hem een vrouw met een zacht gezicht en een hond. Nee, hier was iets anders aan de hand. In plaats van afwimpelen, koos ik spontaan voor: 'Joh, dat is wel een hele directe vraag aan iemand die je niet kent, zo op een vrijdagmiddag in het park. Is God belangrijk voor je?' En voor ik het weet ben ik weer aan het luisteren en doorvragen. En na een kwartier weer een schrijnend verhaal rijker. 

Als je bij geboorte al 10-0 achter staat, dan is het niet zo moeilijk om onder een boom in het park terecht te komen. Maar wat er ook gebeurt, ze blijven door dik en dun samen, en Hond krijgt altijd als eerst te eten. Hij weet zeker dat God goed voor ze zorgt en vandaag ben ik hun engeltje. Met m'n geld hebben ze weer even drie magen gevuld en hopelijk lekker geslapen.

Dus, terwijl ik ze nakeek en hun verhaal nog op me in liet werken, keek ik glimlachend omhoog en prevelde zachtjes: 'Oké, welke boodschap mag ik horen?'

Onnodige ballast

Ik heb dus een terugkerend droomthema. Iets met treinen. Het is altijd druk, er is stress, en haast. Ik kan het perron niet vinden, ik kan de trein niet vinden, bang dat ik de aansluiting mis, altijd veel mensen die in de weg lopen. Een variërende mix van dit soort ingrediënten.

Vannacht was het weer zover. Ik neem relaxed afscheid van een man en vertrek. Die trein is toch gelijk aan de overkant van de straat? Nee dus, ik kijk ineens door een trapgat drie verdiepingen naar beneden en zie daar de rails waar ik moet zijn. Dat verandert de zaak. Met grote sprongen neem ik alle tredes omlaag, een schuin oog op m'n horloge. Hoe laat ging hij ook alweer? Ik ontspan als ik me realiseer dat ik nog tijd heb.

Totdat ik besef dat ik een tas ben vergeten. M'n rugzak draag ik wel, maar ik had dit keer teveel bij me en het daarom verdeeld over een tweede tas. Dus ik trek een sprint omhoog. De man is alweer z'n eigen ding aan het doen en merkt m'n terugkomst niet. Dat scheelt tijd. Maar hoe groot m'n sprongen naar beneden ook zijn, m'n trein zie ik nog net wegrijden.

Afijn, misschien heb ik sommige bagage ook gewoon niet meer nodig. Te zwaar, te oud, tijd om achter te laten.

Radicale uitdaging

Onze laatste module gaat over de Mystieke Weg. Er zijn veel varianten, maar hoe je je pad ook loopt, het begint met aanmodderen en eindigt in verlichte heelheid. En hoe je ook loopt, ergens komt die onvermijdelijke stap van Overgave. Want alleen door het radicaal loslaten van je gehechtheid aan je gedachten en spullen kan openheid voor het licht ontstaan. Er is eigenlijk maar één weg: die van de overgave. Aan alle emoties die vrijkomen, aan de pijn, aan het niet weten, het niet-doen, aan het aanvaarden van wat is, aan de verwondering en de onzekerheid. Volgens de middeleeuwse mysticus Meister Eckhart leidt overgave zelfs tot rust.

Ja lekker, maar Overgave staat bij mij synoniem voor Niet-zelf-doen en dat triggert z'n grote broer: Verzet. En die maakt allesbehalve rustig! Ik herken alle leden van deze Ego-familie inmiddels wel hoor, en kan er vaak om glimlachen als iemand weer eens op de koffie komt. Maar die eerste Nee-reflex, die zit nog altijd in de knapzak die ik op m'n eigen mystieke weg meedraag.

Ik probeer het wel. Stapje voor stapje. Maar hoe goed ik me ook voorbereid op zo'n overgave-moment (ja, dat kan), soms heeft het leven andere plannen. Die zet bijvoorbeeld een snelle koffiedame op m'n pad, die ook in een Zelf-doen modus zit, terwijl ik rustig m'n pinpas pak. Waardoor ik na één onbewaakte seconde ontdek hoeveel oude systemen nog altijd Aan staan. 

Einde Mystieke Weg. Ga terug naar Start.

Brandbrief

In de stromende regen loop ik langs één van de hoogste flats in m'n stad. Buiten naast de hoofdingang, in de regen, staat een oud mannetje op z'n pantoffels. Met een mandje in de hand leegt hij z'n brievenbus. Zie ik dat nou goed?

Als ik bij hem ben vraag ik van onder m'n paraplu: "Goh meneer, nou woont u in de duurste flat van Enschede, en u moet de post aan de buitenkant ophalen?" 

"Ja", zegt ie, "ik vind het ook niks, maar er moest zo nodig een brandtrap aan de binnenkant." En verhip, dan zie ik het inderdaad. Tegen de achterkant van de brievenbussen kruipt een betonnen trap omhoog. 

Gevalletje van je-had-maar-één-opdracht...

Bezielde werkelijkheid

Voor onze nieuwe module hebben we huiswerk, genaamd Bezielde werkelijkheid: 

Kijk met aandacht naar de natuur om je heen en naar de mensen en dingen die zich in je directe nabijheid bevinden. Zie of voel je dat zij uitdrukkingen zijn van de Oerbron van alles wat bestaat? Zie of voel je dat ze een speciale sfeer om zich heen hebben die verbazing wekt en eerbied voor het wonder dat zich daar toont? Of zie en voel je slechts een object dat je op de een of andere manier kunt gebruiken of waar je last van hebt? Probeer met aandacht achter het uiterlijke te kijken en zie de bezieling.

Het was er nog niet van gekomen, druk met druk zijn. Maar deze zonnige Hemelvaartsdag is perfect voor een bezielde wandeling. Ik neem de tijd en kijk goed om me heen. Er vallen me al snel twee dingen op: ik zie veel meer dan normaal, en ik zie zowel veel meer lelijkheid als schoonheid. En dat komt niet alleen doordat ik extra spanning aan deze wandeling toevoeg; ik loop m'n gebruikelijke rondje voor de verandering eens tegen de klok in... Avontuur komt met kleine stapjes. Wat ook helpt is dat ik - dankzij een bezielde ontmoeting met twee wandelvrienden - m'n rondje spontaan wat groter maak. Dubbel avontuur!

Maar nee, ik zie vooral extra veel, omdat ik extra scherp kijk. Details aan huizen en in tuinen, overal is leven. Bezieling voel ik zeker bij alle frisse lente-natuur. Kleurige bloemen, groene blaadjes, blije mensen, spelende kinderen, kwispelende honden. Ja, dat wonder nemen we teveel voor lief. Maar wat betreft de objecten... ik moet zeggen dat ik weinig bezieling voel bij al die auto's. En ook de architectuur in deze stad... ik weet niet hoor. De bezieling zit voor mij meer in hoe de bewoners er van binnen nog wat van proberen te maken.

Tot ik ineens de mooiste symbiose van natuur en object tegenkom. Een verroeste fiets, overwoekerd door een struik, die van nature z'n plek opeist. Nog even en fiets is foetsie. Waarbij de verbazing vooral aan de kant van de mens zal zijn, die al zoekend denkt: 'ik had hier toch ergens...'

De truc met de pin

Tijdens een personeelskoffie worden weer eens herinneringen opgehaald uit de oude bibliotheekdoos. Die van medewerkers met 40+ dienstjaren. Vooral de catalogusafdeling is goed voor veel hilariteit. De collega vertelt hoe ze nu nog de verontwaardiging voelt over de betutteling uit haar beginjaren.

'Jaha, want dan had je dus die bak met cataloguskaartjes, en als je dan nieuwe kaartjes moest invoegen dan haalde je die pin eruit, dan moest je de kaartjes er eerst rechtop inzetten, want er kwam altijd iemand controleren of je het wel goed had gedaan en dan pas mocht je ze een kwartslag draaien en de pin er weer doorheen steken. Man wat een gedoe!'

Nou, zeg ik, moet ik je dan 40 jaar later alsnog de gouden tip geven om dat iets handiger aan te pakken? Als je de kaartjes er gewoon in doet terwijl de pin er nog in zit, dan steken ze er ook een stukje bovenuit. Na de controle trek je de pin eruit en duwt ze in één keer floepfloep naar beneden...

Twee ogen worden langzaam groot, de mond blijft van verbazing dicht en ik zie in slowmotion een herinnering aan gruzelementen vallen. Hier zijn duidelijk geen woorden voor. Afijn, het gezelschap kan er wel om lachen en pakt de draad van de koffieteut weer op.

Tien minuten laten, in zo'n langzaam vallende stilte, klinkt het ineens: 'Nou moe, met terugwerkende kracht kan ik er nog steeds niet over uit dat ik daar zelf nooit aan heb gedacht...'

Graag gedaan.

Direct aan de bak

Nieuwe dag, nieuw begin. Met het mooie weer in vooruitzicht kies ik voor een frisblauwe outfit. Goed gemutst ga ik op pad. Als ik de lift uitstap, stap ik de chaos in. De hal staat vol verhuisdozen en meubelstukken, die wachten op een nieuw leven. Uit de andere lift verschijnt een vrolijke verhuizer. 'Succes vandaag!', roep ik hem ondersteunend toe.

'Ja bedankt, maar ik dacht dat je ons kwam helpen!', roept hij terug. Eh nee, sorry, heel gezellig, maar zó leuk vind ik verhuizen nou ook weer niet. Z'n maat is inmiddels ook nieuwsgierig. 'Hebben we een nieuwe collega? Oh, vanwege de kleding bedoel je...'

Dan zie ik het ook. Alleen het logo op m'n rug ontbreekt, maar voor de rest ga ik moeiteloos op in hun even frisse bedrijfskleding. Gauw wegwezen dus, voordat ik een doos in de handen gedrukt krijg!

Nieuwe kennismaking

Stel, je werkt nu ruim twee jaar voor je nieuwe werkgever. In die tijd heb je al regelmatig provinciale sessies geleid en individuele specialisten geadviseerd. Grote kans dus dat iedereen je inmiddels wel kent. 

Toch kan het dan zomaar gebeuren dat, bij je eerste bijeenkomst, iemand ineens tegen je zegt: "Oh fijn, je hebt ook benen!"

De prijs van een reis

Na 2 jaar corona hadden we voor het eerst weer een fysiek provinciaal specialistenoverleg. In Stadkamer Zwolle. Dat is lekker makkelijk 50 minuten met de sneltrein, daar kan ik niet tegen rijden. Al helemaal niet met die benzineprijs van tegenwoordig. En bijzonder om weer meer van elkaar te zien dan een vierkant postzegeltje. Het was een zinvolle middag.

De terugreis echter... daar ging Murphy's Law in werking. Zo kon het gebeuren dat ik 3 treinen, 2 noodstops, 1 bus, 1 seinstoring, een handvol woedende passagiers en bijna 4 uur later om 20.15 uur m'n potje eten op het vuur zette.

Volgende keer weer online doen?

Een klein gebaar

Als treinreiziger weet ik hoe het werkt: als het fluitje klinkt, sluiten de deuren. En die gaan ook echt niet meer open, hoe hard je ook op het knopje drukt. De laatkomer heeft alleen geluk als hij dicht bij de deuropening met de conducteur is én als die conducteur in een goeie bui is.

Deze week zag ik hoe het meisje geen geluk had. Ze kwam echt op haar hardst aanrennen, maar de conducteur was meedogenloos. En stond helemaal aan de aan de achterkant van de trein. Voor de dichte deur werd ze tien centimeter kleiner onder het gewicht van haar schooltas. Dat zag de machinist kennelijk ook.

Ineens ging het voorste deurtje open en wenkte een arm haar naar binnen. Moedig - en waarschijnlijk dankbaar - klom ze het kleine trapje op. Ik zag haar net de voorste coupé binnenkomen toen de trein langzaam optrok. Wetende dat een machinist dit niet mag doen, kreeg hij van mij nog snel een dubbele duim. Zo kan het dus ook, NS.

Schuldbewust

Het grootste deel van de tijd ben ik een brave burger, soms ben ik een boefje. Meestal reis ik met de trein naar m'n werk, soms pak ik de auto. Voor gratis parkeren én niet te ver lopen, moet je geluk hebben. Of vroeg opstaan. Mij ontbreekt het vaak aan beiden. Dan is er als strohalm altijd nog de parkeerplaats van een grote doe-het-zelf-zaak, dicht bij de bieb. Mag eigenlijk niet natuurlijk, want bedoeld voor klanten. Maar ja, zo verleidelijk, en groot genoeg voor noeste klussers én luie tantes.

Als m'n schaamte het wint van m'n gemakzucht, dan word ik spontaan klant. Ik koop m'n schuld af met een tube lijm of iets anders handigs en leg het met bon en al op de voorbank. Ik weet het... slecht... sorry.

Vandaag was weer zo'n dag. Te laat, geen geluk én vies weer. Maar ook een hele slechte timing. Precies om negen uur rij ik de parkeerplaats op. Twee medewerkers lopen in en uit om hun koopwaar uit te stallen. Ik wacht nog even tot die ene weer naar binnen is voordat ik uitstap en ongezien het terrein probeer te verlaten. Tot ik zie dat die ander me als een havik in de gaten houdt. Ik weet niet wie er aan de touwtjes zit, maar ik buig ineens af naar de voordeur. "Goedemorgen", roep ik vriendelijk naar de medewerker.

Dus daar sta ik. Met m'n oog op alle schappen en de staart tussen de benen. M'n onderbewuste leidt me naar het badkamerschap. Ach ja, waarom ook niet.

Wat vind je van m'n nieuwe, gerecyclede badmat?
(ter waarde van 3 dagkaarten in de parkeergarage)

Eerste liefde

Bart Moeyaert schreef dit jaar het Boekenweekgedicht, rond het thema Eerste liefde.
Ja, dat kan niet anders dan iets liefs opleveren. Ik deel het graag met u.
Ook namens meneer Bart.

En vergeet niet er naar te luisteren!

Niks weghalen

Onze wekelijkse lessen vinden plaats in een college in het midden van het land. Zo snuif ik weer iets op van de opgroeiende puberwereld en leer gratis bij over hoe het er in het huidige middelbaar onderwijs aan toe gaat. Er is veel veranderd.

Tussen onze lesruimte en de toiletten ligt een Stilteruimte. Daar hangt deze week wel een heel bijzonder affiche aan het raam.

Zoveel vragen...

Spiritualiteit op de snijtafel

We duiken deze les Zingeving in perspectief nog dieper de theorie in. We bespreken de 'consensusdefinitie' van Zingeving en spiritualiteit (hier als synoniemen gebruikt), zoals vastgesteld door de European Association for Palliative Care (hou je vast...):

Spiritualiteit is de dynamische dimensie van het menselijk leven, die betrekking heeft op de manier waarop personen (individueel zowel als in gemeenschap) zin, doel en transcendentie ervaren, uitdrukken en/of zoeken en waarop zij zich verbinden met/verhouden tot het moment, zichzelf, anderen, de natuur, het betekenisvolle en/of het heilige. [Nolan2012 ]

Wat er dan gebeurt is even fascinerend als grappig. Want het blijkt dat we allemaal eerst ons ei kwijt moeten over de keuzes rond deze definitie. Daarom klinkt het commentaren als:

"Wat bedoelen ze eigenlijk met consensusdefinitie?"

"Waarom niet 'de dynamiek van het menselijk leven', ik snap die dimensie niet zo goed."

"Is er ook een statische dimensie? Dan ben je dood."

"Zingeving en spiritualiteit zijn toch niet synoniem? Ik zie spiritualiteit als een levenshouding en zingeving als een levensvraag binnen die houding."

"Oh, voor mij is het precies andersom: zingeving is de container en spiritualiteit een vorm van zingeving."

"Nou, in het Engels noemen ze het 'spiritual care', maar dat laat zich lastig vertalen."

"Is het niet handig om de Engelse versie te bekijken, dan snappen we misschien beter wat ze precies bedoelen. Taal is ook maar beperkt."

"Het is wel heel veelomvattend hè, alsof ze alles van het leven in één zin hebben willen stoppen."

"Spiritualiteit en zingeving is toch gewoon het leven!"

"Ze gooien dingen op een hoop die niet hetzelfde zijn: het betekenisvolle en heilige zijn van een andere orde dan de ander of de natuur."

"Ik zie het als een soort hekwerk om af te kaderen waar je het precies over hebt, daar is dit wel een fijne tool voor."

"Wel een hek met spijlen, hij laat nog veel ruimte over voor interpreteren wat net wel of misschien niet meer binnen het hek past."

"Je kunt je ook afvragen wat zich dan eigenlijk buiten dit hekwerk bevindt. Wanneer is iets dan geen spiritualiteit?"

"Het is zo cognitief allemaal, ik mis de bezieling!"

De docent buigt mee met ons denkproces en probeert alle mitsen en maren zo goed mogelijk te pareren. Alle alternatieven die we op tafel gooien, roepen toch ook weer nieuwe vragen op. Het valt niet mee om gewoon te zeggen 'mooi, duidelijk, hier kunnen we wat mee'. Na een half uur zitten we inmiddels op het spoor van het creëren en ondergaan van kunst, en dat dat eigenlijk wel mist. Waarop de docent wijst op het 'ervaren en uitdrukken' zoals genoemd in de definitie. Oh ja... en klinkt een soort groepszucht van erkenning.

Ja, zeg ik, ja... klopt ie dus toch hè! Zouden ze er over na hebben gedacht...

Zoektocht naar Zin

We starten de nieuwe module - allemaal fris en herboren na het schrijven van onze autobiografie... - met het vak Zingeving in perspectief. Waarin we een vergrootglas leggen op de vele dimensies en aspecten van zingeving. En we kijken hoe deze met elkaar samenhangen en wat het belang er eigenlijk van is. Met natuurlijk een leuke schrijfopdracht aan het eind over wat zingeving voor mij betekent en waarom ik me ermee bezig hou.

Maar goed, zover is het nog niet. Eerst weer even wennen aan elkaar en vooral veel vragen stellen over de verplichte literatuur, het huiswerk, de noodzaak van de aanbevolen literatuur... kortom; even inschatten hoe zwaar dit gaat worden!

Alles voelt nog redelijk academisch, behalve dat ene boek, wat de docent slechts heel kort noemt. Je leven in één herinnering, van Jacky van de Goor. Zij ging aan de hand van slechts één onderzoeksvraag in gesprek met honderden mensen, van alle leeftijden, beroepsgroepen en culturele en religieuze achtergronden.

Stel, er is een hiernamaals waarin al je herinneringen worden gewist, op één na.
Welke herinnering zou jij kiezen om mee te nemen?

Oef... hoe moeilijk is dat. Niet dat mijn leven een aaneenrijging is van onvergetelijke herinneringen, maar juist die vraag naar wat voor soort ervaring echt onvergetelijk is. Is dat iets groots en meeslepends? Of juist iets kleins, schoons, alledaags? Je voelt hem al aankomen, verrassend genoeg blijkt het dat laatste. Wat ook weer een ander perspectief geeft op geluk en ongeluk of welvaart en welzijn. En hoe bijzonder zijn de gesprekken nadat je deze vraag hebt gesteld.

Oh, zegt een klasgenoot, daar is ook een hele mooie Japanse film over gemaakt! Nou, dan heb je me. Als Japanners iets goed kunnen, dan is het films maken over dit soort spirituele vragen. Kijk maar...

En ik weet zeker dat jij nu ook al nadenkt over dat ene wat jij zou kiezen. Zinvol, toch?

Een gedicht

De egel had nog nooit een gedicht geschreven, maar op een ochtend schreef hij er een:

Als ik een ander was

Als ik een ander was,
dan wilde ik maar één ding: de egel zijn,
dan had ik stekels,
net als hij,
dan woonde ik onder een struik
en kon ik schuifelen en me oprollen,
thuisblijven wanneer ik thuis wilde blijven
en niemand zien wanneer ik niemand wilde zien,
net als hij -
wat zou ik dan gelukkig zijn!

maar ik bén de egel
en ik wil maar één ding:
dat ik een ander was

er zit maar één ding op
en dat is
met grote letters op mijn muur schrijven:

HET IS NOOIT GOED.

Uit: Toon Tellegen (2022) De egel, dat ben ik,
Querido, Amsterdam/Antwerpen, p. 61-62.

Een wereld van verschil

Na de yogales trekken we altijd een inspiratiekaart. Dit keer liggen de kleurrijke Fluisteringen van de natuur voor ons klaar. In een flits lees ik 'Zoek de verschillen' en m'n oog valt op een engelachtig, steigerend paard. Als het boekje met de toelichting bij mij is, lees ik pas dat er een hele andere uitnodiging op mijn kaart staat: 

'Vier de verschillen'.

Oh boy, lachen. Astrid in een notendop. Er moet gewerkt worden, gezocht en geanalyseerd, details onder een vergrootglas, wat klopt en wat niet. Het leven vieren? Samen? Ik zie het niet eens staan. 

Maar goed, ik troost me maar met de eerste zin van de toelichting. Het zijn de verschillen die ons zo uniek maken. Laat ik hier dan maar uniek in zijn.

Alledaagse zingeving

Het is weer tijd voor intervisie. Vanmiddag mogen we in gesprek over hoe we in het dagdagelijkse alledaagse leven invulling geven aan zingeving. Of we al een vorm hebben gevonden die werkt, of juist niet. Wat we aan veranderingen in ons en daarmee om ons heen ervaren, nu we deze opleiding doen.

'Nou', zeg ik in m'n groepje, 'ik merk vooral dat m'n blog weer helemaal tot leven is gekomen. Ik schreef ooit veel, toen was er lange tijd weinig inspiratie of noodzaak, en nu is die energie weer helemaal terug. Door al die opdrachten die we moeten schrijven, is dat deel in mij echt weer aan gegaan. En dat maakt dat ook m'n blog me ineens weer veel zingeving geeft.'

Oh wat leuk, zegt de één. Enne... is dat openbaar? Dan ga ik vanavond gelijk zoeken. Nu zijn we wel nieuwsgierig geworden, volgt de rest.

Ja, helemaal open, iedereen kan erbij. Ik heb hier en daar al wel een link gedeeld, maar had geen behoefte het in de groepsapp te gooien. Daar heb ik al genoeg lopen shinen, met al die lieve felicitaties en bedankjes voor m'n lief & leed acties deze week. M'n ego is genoeg gestreeld voor de rest van het jaar. Maar eh... ik stuur het je wel door.

Bij het uitzwaaien, tussen alle 'goeie reis' en 'tot volgende week' door, roept ze me glimlachend na: 'En we lezen wel weer hoe het was vandaag!'

Ja Astrid, je hebt nu niet alleen de lat weer lekker hoog gelegd, je moet inmiddels ook op je woorden gaan passen.

The circle of life

De wederopstanding van Japie en m'n pianolessen tijdens de les Kabbala is niet onopgemerkt gebleven. De sociale media doen hun werk en er wordt flink geliked en gereageerd. Twee weken later komt een vriend m'n verjaardag vieren. Hij is goed in het vinden van persoonlijke cadeaus en heeft er ook dit jaar werk van gemaakt, waaronder een dun, slap pakje. Ineens staart de kaft van een beduimelde Jack and the Beanstalk me vol in m'n gezicht. In die rare seconde van het vastpakken en de eerste bladzijde openslaan, is er al een explosie aan gedachten:

Hè? Hoe kom je nou aan mijn muziekboek? Heb je snel bij m'n moeder gevraagd? Ze zei dat ze het niet meer had, maar wist ze al dat jij het als verrassing wilde geven? Ach nee, belachelijk. Komt natuurlijk gewoon van marktplaats ofzo. Zalig. Ach ja, ook zo'n tekening. Wat een grap. 

Terwijl hij vertelt over het avontuur om het op tijd in bezit te krijgen, bekijk ik de half ingekleurde tekening en de aantekeningen die er met potlood bij staan. Ook al wat uitgegumd hier en daar. Ja, precies hoe muziek beklad moet worden. Er gaan opnieuw laatjes vol herinneringen aan het muziek maken open.

Die avond blader ik in alle rust nogmaals door de cadeaus. Als ik nu die half ingekleurde tekening zie stok m'n adem en siddert het kippenvel over m'n lijf. Dit is mijn boek. Ik weet nog dat ik was begonnen met inkleuren, maar snel inzag dat dat een verkeerde beslissing was. Dat roze gezicht, met viltstift. Dit werd niet mooi. Beter gelijk stoppen. Maar dat handschrift, die aantekeningen, nee, ik weet niet, dat kan natuurlijk van iemand anders zijn.

Maar... wat gebeurt hier? De volgende dagen breek ik m'n hersens over wat ik met m'n oude muziek heb gedaan. De route van de piano weet ik nog wel. Ging de muziek mee? Er ligt nog wat bij m'n moeder, maar Jack is foetsie. Zou het kunnen...

De vriend doet een poging bij de aanbieder te achterhalen waar het vandaan kwam, maar dat spoor loopt voorlopig dood. Helemaal zeker weten... nee. Maar dat eerste gevoel, die eerste gedachten en dan die siddering. Ik denk dat ik dat onderbuikgevoel maar ga vertrouwen. Jack is weer thuis.

M'n docent zal hier wel weer een mooi uitnodiging in zien om de hogere waarden van deze circle of life te zien. Nou, schiet mij maar lek. Ik lig er de rest van m'n leven van wakker...

De zomer in jouw paradijs

We hebben een verplichte online lesdag. Niet eens door corona, maar gelukkig kan iedereen snel schakelen. En het scheelt mij vijf uur reizen. Zo heb ik zelfs nog tijd de meditatie van vorige week te herhalen. Op een bepaald moment in het verhaal verschijnt een oude vriendin. We hebben minder contact dan vroeger, maar ze loopt wel als een rode draad door m'n leven. Waarom ze nu hier verschijnt weet ik nog niet, maar het is altijd een goed teken.

De les autobiografisch schrijven zit weer vol oefeningen. Maak clusters van personen die van invloed waren op belangrijke momenten in je leven. Kies er één. Maak een wolk van gebeurtenissen die je met deze persoon hebt meegemaakt. Kies er één. Beschrijf de gebeurtenis en persoon zo zintuiglijk mogelijk. Doe dat nogmaals, maar nu door de ogen van die persoon.

Voor ik er erg in heb staat opnieuw de naam van deze vriendin op papier en ben ik ineens in de zomer van 2003. Ik logeer met m'n lief in haar huis in Frankrijk en beschrijf de avond dat zij en haar man bij ons op bezoek komen, in hun eigen huis dus. De herinneringen aan die zomer en die periode van m'n leven sudderen nog even door.

De dag is weer zo inspirerend geweest, dat ik na afloop gelijk in de pen klim. Opnieuw een voordeel van online lessen in je woonkamer. In de reflectie op de herinneringen aan m'n vriendin schrijf ik dat ik maar weer eens contact moet zoeken. Boter bij de vis, ik stuur gelijk een appje. 

"Tikkietik, hoe is ie? Je verscheen vanmorgen in m'n kabbala meditatie en speelde de hoofdrol in een oefening autobiografisch schrijven. Ik dacht, even horen hoe het gaat!"

"Hey, wat leuk! Het gaat goed hier, o.a. met mediteren en autobiografisch schrijven :-) Jij verscheen vanochtend ook bij mij tijdens een opruimactie op een oude foto in het huis in Frankrijk."

 ...

Ik wist dat 2022 een bijzonder jaar ging worden, maar zij schudt me wakker: dat IS het al.