Kosmologisch bewustzijn

De modules Metafysica en Spiritualiteit zijn soms even taai als duizelingwekkend. Het is ook voor ieder een beetje zoeken naar wat echt belangrijk of interessant is. Naar wat bij jou resoneert. De stilte in de groep is dan ook geen teken van desinteresse, maar van internaliseren en aanvoelen dat je de docent beter even niet onderbreekt om de lijn in het verhaal vast te houden.

Dan wil toch iemand graag iets inbrengen: een leestip. Want alles wat voorbij komt doet haar denken aan wat de jonge schrijfster Marjolijn van Heemstra beschrijft in haar nieuwe boek In lichtjaren heeft niemand haast – Een zoektocht naar meer ruimte in ons leven (uitgave van De Correspondent). Een pleidooi voor Kosmologisch bewustzijn als medicijn tegen tunnelvisie, verdeeldheid, coronamoeheid en klimaatsomberte. Iets wat ze zelf omschrijft als "een diep besef van het wezenloos grote mysterie van de kosmos waar wij als bewoners van een statistisch gezien onbeduidende planeet dag en nacht onderdeel van zijn. Simpeler gesteld: extreem uitzoomen. Zó ver dat nieuwe verbanden zichtbaar worden."

In een aankondiging op haar boek vertelt Van Heemstra hoe dit kosmologisch bewustzijn je helpt beseffen dat alles bestaat bij de gratie van verstrengeling en dat deeloplossingen dus meestal zinloos zijn. Eigenlijk oefen je met uitzoomen het erkennen van de betrekkelijkheid van iets door het naast iets anders te leggen, en te zien welke betekenis het heeft in verhouding daartoe. Verdwijnen daarmee ineens alle zorgen en benauwdheid? Nee, zegt Van Heemstra, maar er ontstond wel 'adem'. Een ruimte die ze eerder niet voelde. 

Mooi dus, maar hoe doe je dat? Door te vertragen! Iets wat we - alle lockdowns ten spijt - echt heel erg zijn verleerd. Tijd nemen om het zonlicht te zien op de vloer, of om 's nachts naar boven te kijken. Lange tijd extreem uitzoomen doet iets met je denken. Hoe verder weg je staat, hoe beter je ziet dat zelfs de grootste tegenstellingen via ontelbare draden met elkaar verweven zijn. Het relativeren, dat het kosmologisch bewustzijn veroorzaakt, is in feite relateren. Relaties, verbindingen, verbanden zien. 

Oké, ik ben om. Dat is mijn taal. En mijn verlangen. Vooralsnog heb ik die nachten echt nodig om m'n lichaam op te laden, maar dit nieuwe bewustzijn spreekt me aan. Vertragen en uitzoomen. Het geeft me nu al meer rust.

De mens in het midden

Nieuwe ronde, nieuwe vakken, nieuwe docenten. Maar gelukkig met dezelfde klas en dat is fijn om te voelen. We houden elkaar bij deze nieuwe indrukken al goed vast. Alsof we onbewust uitzenden: dit is óns domein, vergis je niet!

In de aanloop naar deze opleiding is het woord verwondering vaak gevallen. Dat zou als een soort rode draad door alle modules lopen. Want is dat niet waar het om gaat in het leven. Zeker als je praat over spiritualiteit en zingeving. Een ander woord dat elke lesdag meermaals voorbij komt is verbondenheid. En ook in deze nieuwe module is dat niet anders. Vooral onze socioloog valt met de deur in huis: alles en iedereen is altijd met alles en iedereen verbonden. Het leven is één grote uitwisseling van fotonen.

En om het menszijn even in perspectief te plaatsen wijst hij ons op de verhoudingen binnen het kosmische plan. Daarin zijn wij mensen in feite enorme reuzen, die in het middengebied leven van het spectrum van het kosmische bestaan. Denken dat we klein zijn is echt een verkeerde waarneming. Zoals we - terecht - versteld staan van de onmetelijkheid van het universum, zo zouden we ook verwonderd moeten zijn over het feit dat er meer kleinheid in ons is dan grootheid buiten ons.

Ja, daar heb ik ooit een mooi filmpje over gezien. Het grote uitzoomen en inzoomen. Me niet realiserend dat de mens dus letterlijk 'in het midden' staat. Wat mij betreft de ultieme les over verwondering en verbondenheid.

We hebben maar één wereld...

Na vijf intensieve lesdagen en een voorzichtig snuffelen aan intervisie, had ik drie weken vrij' om twee scripties te schrijven. Geen toetsing van kennis, maar een kans om het geleerde te reflecteren op je eigen leven. Wat er dan allemaal gebeurt in de worsteling met mezelf als schrijver en met de lesstof in het algemeen, levert al een paar leuke inzichten op voor het portfolio dat we ook nog moeten inleveren aan het eind van het jaar. Never a dull moment.

Na het insturen van beide scripties overvalt me dit weekend op twee momenten een middelbare school-gevoel. Heb ik het allemaal wel goed begrepen? Was ik niet te snel klaar? Ik bak er niks van. De rest is natuurlijk veel dieper gegaan. De docenten vinden me vast een salonspiritueel... Mijn geruststelling is dat ik nog een jaar heb om hierin te groeien en dat vrienden m'n stukken helemaal Astrid vonden.

Die middelbare school piept opnieuw om de hoek als mijn helden van Home Free een nieuwe cover met video uitbrengen: Brothers in Arms van Dire Straits. Een hit uit 1985, waarvan ik de songtekst op de lijst voor m'n examen Engels had gezet. De tekst blijkt opnieuw actueel, als je bedenkt hoe we overal ter wereld steeds feller tegenover onze eigen broeders komen te staan. En deze cover is angstaanjagend mooi. 

Een ontroerende mix dus van terug in de tijd en vooruitkijkend naar een nieuwe toekomst.

Nieuw avontuur: intervisie

De eerste module wordt na vijf lesdagen afgesloten met een dag studiebegeleiding: reflecteren op je leerproces, leren van elkaar via intervisie en toewerken naar een portfolio. Wij zijn inmiddels als klas al wel gewend aan elkaar, maar deze nieuwe studiebegeleider nog niet aan ons. En wij niet aan hem. Dat verloopt nog best wel een beetje... onwennig.

Oké, intervisie, dat doen we dus in groepjes. Je hebt de uitleg gelezen, dus maak maar groepjes. De bedoeling is om elkaar ook tussen de lessen door te ontmoeten, dus geografisch dicht bij elkaar is wel handig. Ja, het kan via zoom, maar liever fysiek. Oh, jullie weten niet waar iedereen woont? Er zijn eenlingen in het hoge noorden, verre oosten en diepe zuiden? Oké, handen voor Amsterdam? Handen voor Den Bosch? Waar woon jij? Eh... iemand anders? Toch maar via zoom?

Na een half uur onnodige chaos zitten we met z'n vijven op een rustig plekje. Zullen we een rondje doen om ieders casus te horen en er dan eentje kiezen?

    "Ik heb hier wel wat moeite mee hoor. Zo'n groepje laat ik liever organisch ontstaan, je wilt toch ook een beetje een klik hebben met elkaar. Waarom zo geforceerd op geografische ligging?"

    "En het is al best wel vroeg in het traject. Ik heb hier wat meer tijd voor nodig geloof ik, ik ben hier nog niet aan toe, het is al zoveel allemaal, ik kan dit er niet bij hebben."

    "Waarom moeten het aldoor dezelfde groepjes zijn eigenlijk. Juist op deze fysieke dagen is het een mooie gelegenheid ook andere mensen te spreken en niet alleen maar je vaste groepje."

    "Toch wel interessant dat je geraakt wordt door het misschien missen van een klik. Juist als geestelijk begeleider moeten we toch met iedereen en vrij van oordeel kunnen praten. Uiteindelijk leer je altijd wel iets van elkaar. Ik word juist geraakt, omdat ik denk dat niemand met mij in een groepje wil."

    "Oké, volgens mij hebben we een casus!"

Een dik uur later hebben we nut en noodzaak van intervisie met elkaar onderzocht. Er is ruimte gegeven voor niet meedoen. Weerstanden zijn uit de knoop gehaald. Er is stoom afgeblazen en impact gedeeld. Hier en daar is een hart onder de riem gestoken. Er is een tussentijdse zoomdatum geprikt en een appgroepje aangemaakt. De volgende dag verschijnt daar: "Ik weer helemaal opgeklaard. Dank voor jullie spirit!"

Intervisie geslaagd.

Ik app, dus ik ben

We zijn inmiddels een beetje gewend aan elkaar als klas en 'lotgenoten'. En aan de eerste twee docenten en het ritme van onze nieuwe schooldagen. Zo vulde deze zaterdag zich weer met mooie verhalen en inzichten over het mensbeeld binnen het Soefisme en met de onbegrijpelijke, filosofische tweedeling tussen geest en materie van Descartes. Het zijn lange, maar inspirerende dagen. Maar je weet zeker dat je elkaar gevonden hebt als vervolgens bovenstaande foto en onderstaand gesprek in de groepsapp verschijnt:

"Is dit materialistische vestje van iemand? Of is het slechts een illusie?"

"Van mij! Wie wil hem voor me meenemen?"

"Ok, ik bewaar het en neem hem volgende keer mee. Voor zover er een ik is..."

"Een Ik weet ik niet zeker, maar toch wel een uniek en compleet mens..."

Brugpieper, veertig jaar later

Ken je dat gevoel nog? Voor het eerst naar de 'grote' school. Zoveel spannende onzekerheden. Hoe moet ik er komen. Wie zitten er in m'n klas. Heb ik de juiste spullen mee. Zijn de docenten een beetje oké. Wat trek ik aan of zit er in m'n broodtrommel. En vooral, hoe val ik niet teveel op maar ben ik ook weer niet te onzichtbaar... Of misschien beter gezegd, hoe blijf ik mezelf. Alsof je dat op die leeftijd überhaupt al hebt uitgedokterd.

Heel grappig dus dat ik krap veertig jaar later, in de aanloop naar m'n eerste nieuwe schooldag, merk dat er wat betreft die spannende onzekerheden niet eens zoveel is veranderd. En dat tegelijkertijd echt alles is veranderd. Alleen al beginnend met de reden waarom ik weer in de schoolbanken schuif. Geen leerplicht, maar pure intrinsieke motivatie. Sterker nog, ik zit hier omdát ik inmiddels heb uitgedokterd wie ik zelf ben. Net als die andere 24 moedige klasgenoten trouwens.

Bovenstaand prikbord hangt naast onze studieruimte. Dat we dit schooljaar bijna al onze zaterdagen hier samen doorbrengen vind ik bij voorbaat al de kers op deze taart. 

Dag 1: geslaagd.