Ik zie, ik zie...

De module kwantumfysica zorgt voor nogal wat gefronste wenkbrauwen. Ik weet uit de studiehandleiding dat 'de conclusie van het begrijpen van kwantumfysica zal zijn dat bewustzijn géén product kan zijn van de materie van het brein'. Ook beloven ze dat ik na afloop begrijp dat we geen toevallige toeschouwers zijn in een onverschillig universum, maar er juist intiem mee zijn verbonden. Helder! Maar we zitten nog maar in les 2 en tot nu toe heb ik  vooral geleerd wat we allemaal nog niet weten, over licht en materie met name.

Wat wel voorbij komt is een fascinerend voorbeeld van kinderen die geblinddoekt kunnen lezen en spelen. Voordat ze de leeftijd bereiken waarop hun logische brein het overneemt, leren ze hun innerlijk licht en oog te gebruiken. En dan kunnen ze dus echt zien! Ook hebben we het over hoe alles (eh... licht, elektronen, krentenbollenatomen... dat ongeveer) bestaat uit golven. En dat een zeker twee-spleten experiment ons echt heel veel leert over hoe licht en materie werken.

Pittige lessen dus. Maar we doen ons best met een klas die deels fysiek en deels via zoom aanwezig is. Er gaan echter weer wat wenkbrauwen omhoog als vanuit de zoom ineens wordt gevraagd om de camera weer aan te zetten. Aanzetten? Wie had hem uitgedaan dan? Wat we ook proberen, zoom 'kan de camera niet detecteren'. Was er net nog beeld, nu is de ingebouwde camera foetsie. Wetende dat alles wat we zeggen en doen via onze apparatuur uitgezonden wordt, zal deze camera gedacht hebben: "Als jullie menen dat je alles via de golven van het universum en je innerlijk bewustzijn kunt zien, dan kan ik mezelf net zo goed uitschakelen. Succes verder!"

De nieuwe schrijfmachine

Oké, er is dus iets aan de hand in OpenSource land. Het heet ChatGPT en schrijft teksten. Stel de chatbot een vraag, geef hem een opdracht en hij komt met een goed leesbaar en origineel antwoord. Plagiaatcheckers herkennen de tekst niet als geschreven door een robot. Dus sneller dan het licht hebben scholieren en studenten de weg naar deze schrijfmachine gevonden en verwonderen docenten zich ineens over het niveau van de ingeleverde stukken. Ze voelen dat er iets niet klopt, maar wat? En wat nu?

Er zijn in korte tijd al vele artikelen over dit fenomeen verschenen. In mijn bibliotheekbubbel wordt er driftig over geblogd. Is dit het begin van het einde? Of het begin van een nieuw begin? Hoe gaat het onderwijs hierop reageren? Welke docent is de eerste die ChatGPT integreert in z'n opdrachten? Hoe dan ook een interessante ontwikkeling.

Dus ook ik ging vanmorgen maar eens kijken. Helaas, ik was niet de enige. Het scherm bleef wit, met in grote letters de opmerking dat ChatGPT haar capaciteit had bereikt. Lachen. Maar de echte lach kwam eind van de middag, toen de chatbot haar eigen talenten had ingezet om alle teleurgestelde bezoekers te informeren over de stand van zaken. In de vorm van een 'acrostic poem' of een 'screenplay', het wisselt elke keer dat je naar de site gaat. Geniaal!

En wat krijg ik als eerste uitleg? 

Write a guided meditation about the status of ChatGPT. 
"As you read this message, please take a moment to pause and breathe. Notice the sensations in your body and the rhythm of your breath. Remind yourself that you are not alone in wanting to try out ChatGPT. Many others are interested in it as well. Be patient and know that the website is doing its best to accommodate everyone. Trust that the right time for you to try ChatGPT will come. In the meantime, continue to focus on your breath and stay present in the moment."

Een meditatie... Mijn hemel. Deze Chatbot kent mij al nog voordat we kennis hebben gemaakt. Ik zeg: het begin van het einde.

Winterdip

Ik begon dit nieuwe jaar weer met een stilteweek in het monastieke Rosario. Voor aanvang had ik mezelf twee doelen, of liever uitdagingen, gesteld: kiezen voor een gedeelde slaapkamer en de dag beginnen met een winterbad in de zwemvijver. Beiden zouden een behoorlijke inbreuk plegen op m'n lichamelijke ontspanning en vaste ochtendpatroon. Dus ja, met recht een uitdaging.

M'n reisgenoot bleek het perfecte slaapmaatje. De ontspanning bleef en om eerlijk te zijn heb ik beter geslapen dan de laatste jaren in m'n veilige eigen 1-persoonskamer. Volgende keer maar eens proberen met iemand die ik echt nog niet ken.

Ik dacht nog even onder het ochtendbad uit te kunnen toen bleek dat ze de vijver tot bilhoogte hadden laten leeglopen. Maar het opperhoofd winterzwemmen zag in een hurkzit geen enkelprobleem. Dus na wat ademhalingsoefeningen voor de juiste focus daalden we voorzichtig de trap af om voor het water door de knieën te gaan.

Ik heb nog steeds niet het juiste woord gevonden voor deze ervaring. Lekker zou ik het niet noemen. Lekker is het eten dat elke dag voor ons werd bereid en m'n warme bed als ik wakker word. Maar deze dagelijkse dip in echt heel koud water geeft toch op z'n minst wel een enorme kick. M'n lijf durfde het helaas nog niet aan om een baantje te zwemmen, maar er mag nog een uitdaging overblijven voor de volgende keer. 

Dat ik soms niet wist waar ik in alle stilte en vertraging met m'n energie naartoe moest, kwam misschien ook wel door dit nieuwe ochtendritueel. Maar voor mij heeft de term winterdip ineens een hele positieve lading gekregen. En dat was het me helemaal waard!

23 woorden

Dit blog begon ooit als 'werkboek' voor de cursus 23dingen. Vannacht, na het ploppen van de champagne, ontving ik een puzzel met 23woorden. Je weet wel, waarbij je naar een warboel van letters moet staren om te zien welke woorden er het eerst uitspringen. Bijvoorbeeld als een soort vision voor het nieuwe jaar 2023. Oké, komt 'ie.

energie
plezier
vergeving

Ja lekker. Daarmee wordt 2023 vast een mooi jaar. M'n energie heb ik - na een kerstweek van buikgriep - eindelijk weer terug. En ik weet dat het blijven zwemmen en bewegen me bij die energie kan houden. Plezier leer ik steeds beter ontdekken en beleven. In m'n studie, m'n vriendschappen, met mezelf en met het leven in het algemeen. En die vergeving, ja, dat is de zachtheid die het leven meer energie en plezier kan brengen. Toch? Beginnend met het vergeven van mezelf. Dan komt de rest ook wel.

Ik wens jou ook drie mooie woorden voor een inspirerend nieuw jaar!

Koffietijd

In plaats van een ommetje door de volkstuinen kiezen we deze tweede helft van de lespauze voor een snelle koffie in de warmte van de uitspanning bij de naastgelegen speeltuin. De serveerster ziet ons twijfelend kiezen tussen de laatste tafeltjes voor het beste plekje. Als ze langskomt voor de bestelling zegt ze dat we ook wel boven mogen gaan zitten hoor. 'Ach nee, we hebben toch niet zoveel tijd en nemen alleen koffie.'

Maar ja, welke. De keuze is reuze. En we willen onszelf wel echt even verwennen. Wat is ook alweer het verschil tussen een caffè latte en een latte macchiato? Maar wat is dan een flat white? En een cortado, dat is toch een espresso met melkschuim? Kan dat eigenlijk ook allemaal met havermelk? Ze doet haar best de verschillen duidelijk te maken. Iets met een enkele of dubbele shot, met of zonder schuim, wel of niet in laagjes en zelfs of het in een beker of glas zit. Maar goed, ze geeft zelf ook wel toe dat de naamsverschillen soms groter zijn dan wat er in je kopje zit.

Uiteindelijk, met wat hulp, komen we tot een wijs besluit en doen onze bestelling. We worden ons pas bewust van de hilariteit van deze hele scène als de serveerster zegt: 'Nou zeiden jullie net dat je maar weinig tijd hebt, maar we zijn inmiddels toch al wel even bezig. Dus eh... moet ik nu harder rennen?'

Over een appel en een boom

Ongemerkt publiceerde ik de vorige keer mijn 1000e scribble. Sorry, misschien had ik er wat ballonnen voor op moeten laten, maar zo gaat dat soms. Je ziet niet alles, of vindt het de moeite van het vermelden of vieren niet waard.

Even onopgemerkt was - tot nu toe - mijn spirituele familiegeschiedenis. Daar ga ik toch maar eens iets langer bij stil staan. Ik doe namelijk een klein onderzoekje voor m'n tentamen ethiek. Er zit wel een mooi verhaal in het leven van m'n grootouders dat ik langs de verschillende ethische modellen kan leggen. Iets over handelen in overeenstemming met je morele overtuigingen, ook al heeft dat grote consequenties. Ik vind het een verhaal van moed, autonomie en bijdragen aan een betere wereld.

Als bijvangst in de gesprekken met nog levende familieleden ontdek ik, in zowel de vrouwelijke als de mannelijke familielijn, een idealistische Orde van Goede Tempeliers, kampeerpartijen in Ommen waar Krishnamurti lezingen gaf, banden met theosofen, vrijmetselaars en rozenkruisers, een healer en een medium. De Tweede Wereldoorlog en de wederopbouw van een hernieuwd leven hebben kennelijk die spiritualiteit wat op een lager pitje gezet, want ik heb er niet veel van gemerkt als kind. Dan is het toch mooi om te voelen hoe ik als nieuwe generatie in een andere tijd die draad weer oppak. Kennelijk kruipt er toch nog wat bloed...

Voor mij een mooi verhaal om te vermelden én om te vieren.
Ter nagedachtenis van, zal ik maar zeggen!

Teveel aan tafel

Ethiek blijkt een onderdeel binnen het filosofisch spectrum dat me boeit en raakt. Ik denk omdat het direct gerelateerd is aan het 'mens zijn'. Of, zoals onze docent het noemt, aan de vraag hoe we als mens goed kunnen mensen in het leven. In wezen is elke ethiek een sociale ethiek, zonder mensen ís er zelfs geen ethiek. En het komt altijd om de hoek op de momenten dat het wringt...

Kijk, daar zit de adder. Ik ben niet zo van het wringen. Ondanks dat ik me verbaal best goed kan uitdrukken, knijpt m'n keel dicht zodra het begint te wringen. M'n lichaam reageert voelbaar en m'n denken maakt overuren. Misschien dat ik het daarom wel lekker vind om denkhandvatten te krijgen om zo'n wringende situatie via verschillende ethische modellen te 'ontleden'. Niet dat ik daar de tijd voor heb in het moment dat het wringen zich voordoet, maar uiteindelijk begint alles met bewustzijn. En dat wordt duidelijk getraind.

Ethische reflectie begint natuurlijk met reflectie op je eigen - vaak onbewuste - horizon. En hoe die betekenis geeft aan wat je doet. Hoe die maakt dat jij de dingen begrijpt en de ander 'verstaat'. Natuurlijk, we hebben allemaal onze eigen bril op en ons eigen referentiekader. Maar ik had hem nog niet zo scherp gevoeld als in een treffend beeld dat de docent schetst:

In ieder gesprek zitten vier mensen aan tafel. Jij en ik. Maar ook de persoon die jij denkt wie ik ben en de persoon die ik denk wie jij bent. Auw. Ja, zo kan het werken. Als je niet bewust bent en teveel gelooft in jouw eigen waarheid. Een goed idee dus om voor ieder gesprek even je bril te poetsen. En maar twee stoelen neer te zetten...

Iemand moet het doen...

De ochtend van onze lesdag is het altijd drukker dan normaal in onze groepsapp. Een enkeling meldt zich af, er is wat reisadvies of vertragingsmeldingen, dat soort dingen. Deze keer meldt een klasgenoot dat ze er door omstandigheden via zoom bij zal zijn. Fijn dat de academie die mogelijkheid biedt, jammer voor de gezelligheid. Ik wens haar fijn weekend, maar vraag ook bezorgd 'wie gaat me nu uitlaten?'

De lunchpauze tussen onze lessen is niet alleen nodig om te schakelen tussen de vakken, maar ook om energie op te doen via voedsel en zuurstof. Voor dat laatste wijken we meestal uit naar een mooi aangelegd volkstuinenpark tegenover het college. Ik moet bekennen dat de huismus in mij zich daarvoor op sleeptouw laat nemen, anders komt het er niet van. En met dit wandelmaatje is dat nooit saai, want zij heeft dan wel net zo'n opmerkzaam oog als ik, maar ziet toch net weer andere dingen. Zoals een eenzaam overgebleven peer aan een herfsttak. Door mij gelijk als 'moedig' bestempeld, waarop een droog 'of hij heeft moeite met loslaten' klinkt. Oh ja, we hebben ook wel dezelfde humor, dus als je de thema's van de lessen mee naar buiten neemt, zijn dit soort dialogen onvermijdelijk.

Na een intensieve ochtend teleologie en utilitarisme sluiten we voldaan onze schriften. Meer uit gewoonte dan uit noodzaak haal ik m'n telefoon weer van de vliegtuigstand, want God behoede dat ik iets heb gemist... Gelijk piept er een bericht van m'n wandelmaatje de groepsapp binnen:

'Wil iemand Astrid even uitlaten?'

Leerzaam Netflixen

En de tweede module is van start. Dit wordt een pittige. We gaan niet alleen op zoek naar onze levensbestemming en sleuteltalenten, maar duiken ook in de wereld van de ethiek. Iets met deontologie en teleologie. Plicht en effect geloof ik, maar vraag het me over vijf weken nog een keer. De docent is in ieder geval een aanstekelijke verhalenverteller, dus mijn aandacht heeft ie!

De leukste verrassing kwam echter van de lijst met 'aanbevolen literatuur'. Want daar noemt hij gewoon de Netflix serie The Good Place van (scenario)schrijver Michael Schur. En laat ik die nu al in flarden gezien hebben. Omdat het steeds bleef bij toevallige meekijkscènes snapte ik er werkelijk niks van. Ze probeerden me de strekking wel eens uit te leggen, maar dan denk je ook al snel 'laat maar'. Maar toch. Tijdens het laatste seizoen bleef ik steeds vaker zitten en werd ik geraakt door de diepere lagen over wanneer ben je een 'goed mens', wanneer ben je goed genoeg en wanneer is het leven zinvol. En volbracht.

Deze module geeft me dus een perfect excuus om de hele serie nog eens te bekijken. En om dit keer van begin tot eind te blijven zitten. Geweldig. Met in seizoen 2 al een heerlijke monoloog van ethische filosofieprofessor, wanneer hij heeft ontdekt dat het 'puntensysteem', dat ieders goede en slechte daden bijhoudt, niet meer past bij de complexe wereld waarin we leven en niemand ooit nog genoeg punten zal scoren om in The Good Place te komen na diens dood:

"In grote lijn zijn er drie theorieën over hoe je 'goed' moet leven. Aristotels' deugdethiek geloofde in bepaalde deugden van geest en karakter, zoals moed en gulheid. Je moet proberen je te ontwikkelen volgens deze deugden. In de gevolgenethiek komt de basis voor het beoordelen van goed of slecht voort uit de gevolgen van een actie. Hoeveel nut of goeds kwam eruit, tegenover hoeveel pijn of slechts. Volgens de deontologie zijn er strenge regels en plichten voor iedereen, zodat de samenleving functioneert. Ethisch zijn is gewoon deze plichten nakomen en die regels volgen.

Maar de échte zin van het leven, het ethische systeem dat je moet volgen, is nihilisme. De wereld is leeg. Niks heeft zin en je gaat gewoon dood. Dus doe maar wat!"

Gelukkig hebben we na de lunch Zingeving & levensbestemming. Anders ga ik zo 'leeg' naar huis om maar wat te doen.

Living Alone

Als ik - na het wegzwemmen van een week vermoeidheid en emoties - de kleedkamer in stap, val ik midden in een gesprek van twee dames in de ruimte ernaast. Aan de leeftijd van hun stemmen te horen komen ze uit het grijze dobberbad.

"Nou, een beetje uitgaan enzo, leuke avondjes op stap."

"Gewoon gezellig, zeg maar."

"Ja, een lat relatie."

"Dat is met seks!"

"Nee nee, lat, living alone together."

"Nee, het is living apárt together. Dan ben je wel samen."

Ze mompelen nog een beetje door wat ik niet helemaal meekrijg, want mijn gezicht heb ik inmiddels in de handdoek gedrukt van de pret.

"Ja, maar dat is wel met seks," klinkt het ineens weer resoluut.

"Oh... dan is het vriendschap."

Waarvan akte.